Извадок од збирката раскази „Ги најдов во длабокото“ на Симона Јовановска.

Риба

Внимателно ги светна чевлите. Ако некој во моментот ѕиркаше од зад вратата, ќе го забележеше неговиот топол здив што ја замаглува лакираната површина на обувките, на едната па на другата, наизменично, по трипати. Светлорозовиот елек со темнозлатни копчиња фино налегна над сивата кошула испрана со евтин омекнувач со мирис на камилица. Како да ја испрал во чај. Понекогаш знаеше да се налути поради оскудниот избор во продавницата отспротива, ама другпат беше благодарен на истата таа оскудност. Да се има или да се нема избор, што е полошо? Продавниците во центарот беа преполни со бои и мириси, на јоргован, на липа, на водопад, на Алпите, на пролет, сини, зелени, розови, на ливада, жолти, на морски бранови. Непотребно усложнување на рутината, одвишно придавање важност и присуството на тоа бедно чувство на среќа кога ќе ја препознаеш етикетата на омекнувачот што ја испрал твојата кошула. Ах, тие ситни причинители на среќа, што здружени ги истиснаа оние големите.

Kога заврши со чистење, ги обу чевлите, го стави шеширот на главата и излезе. Се спушти низ скалите бидејќи лифтот беше заглавен најгоре и некои дечишта никако не сакаа да го ослободат.

– Проклети дечишта!

Размислуваше за пингвините.

Одлучи да пројде покрај пекарницата и да купи тазе печен леб. Сретна неколкумина што го отпоздравија. Со учтиво поткревање на шеширот, навидум покорно неколкумиговно спуштање на погледот кон тротоарот, а потоа мала, невидлива насмевка на искривените лица. Мајки со деца што одвај ги влечат зад себе, мајки со високи потпетици што пиштат погласно од мрсулковците што се влечкаат зад своите мајки. Тротоарите говорат. Тротоарите говорат и навечер, кога врз нив нема ниеден просјак, ниедни исплукани црева, кога врз нив има дупки полни со смирисана дождовница, го зборуваат јазикот на градот, неговите средовечни поплаки и негодувања, во тивкост.

Размислуваше за пингвините. За мажјаците и нивниот придонес во заедницата.

Во пекарницата неговата нарачка ја прими млада, буцмаста девојка, која се понуди да го расече лебот насреде и да го полие со топен путер. Од срцевината испаруваше магловит, топол мирис на спокој. Мекото во себе го шмукна путерот како врел асфалт вода.

– Повелете, господине.

– Благодарам.

Пингвините се хранат со риба. Пингвините никогаш не пробале путер.

– Можев да одам од другата страна, покрај другата пекарница. Зошто ли избрав да одам оттука, има цели седум минути повеќе за одење. Ах, ах – повторуваше во себе откако се преиспита за избраната релација.

Помина покрај столарот, на влезот седеше столаровиот син. Беше слеп. Луѓето го одминуваа, некои го отпоздравуваа тивко, многу беше антипатичен. Имаше некоја необјаснива, дрска надмоќ што наоколу ја ширеше неговиот хендикеп, низ мирисот на телото измешан со струганиците од дрво. Имаше некоја тивка ароганција во отсјајот врз неговите темни очила, животот низ дневна светлина се лепеше врз нив како топол здив што ја замаглува лакираната површина на обувките. Го одмина тивко, со необјасниво чувство на олеснување и вина.

– Ќе купам риба. Можеби слепецов мирисаше, не знам од каде осетив, ама ќе купам.

И така се упати кон најблиската рибарница.

Повторно помисли на пингвините. Елегантни птици, нема што.

Во рибникот му требаше време да се одлучи за риба. Крап? Морска? Сепак пастрмка. Бела или црвена? Не знам, што е подобро, што препорачуваш, мајсторе? Ах, сите риби овде се одлични. Тешко е, тежок избор. А да имаше само една, немаше да биде тешко. Тоа ти зборувам. Завиткај ја во нешто, нема смисла. Убаво завиткај ја. Се надевам нема да ме прелажеш за парите. Ако ме прелажеш, знам каде живееш. Дали сум во состојба да ти дојдам до дома? За една риба ли? Ех, мора некој од некаде да почне. А ти слушна ли, мајсторе, за девојката што ја нашле во паркот, откако се повлекла водата? Велам, страшно е за живеење во ова предградие, мора од некаде да се фати редот. Улични херои, мајки, слепци, преживари и преживувачи, има разлика. Фино, фино ми ја завитка рибата, во стар весник. Денес никој не витка во нов, зошто, на толку непрочитани вести, бесмислено е. Во новите мора да пишува за девојката. Не пишува? Хм, сигурен сум дека прочитав некаде, не можам да се сетам точно… ама ајде, да не ти одземам време… да, да, ако слушнам уште нешто, ќе ти раскажам, секако. Пријатно. Со здравје.

Не можеше да се сети од каде ја дознал веста за девојката. Се замисли. Да не видел на телевизија? Или можеби некој сосед му прераскажал. Меланхоличнорелаксирачки. Збунет и расеан во исто време. А пингвините…

Седна на една клупа да се одмори. Во рацете ја држеше меката риба, излигавена врз стариот, пожолтен весник. Потоа набрзо се врати дома.

Нечиј расказ, објавен со наслов „Во заборав“, добро послужил во него да се завитка риба. Некој можеби го прочитал, но на крајот на денот, неговата цел е надмината, тој сега служи да го заштити розовиот елек со темнозлатни копчиња од лигите на една мртва риба. Колку возвишена цел преку најлудите очекувања на авторот, на писателствувањето воопшто. Што е тоа? Константна болка што се шири како зараза низ читателите. Како секта. Болката треба да секне во изворот, а не во нејзината моќна делта. Писателите се чудаци. Прават пародија од болката, се китат со нејзините перја, прескапо платени од протагонистите во реалниот живот. Како некому да му е гајле. Нема зошто, нема зошто да му биде…

„(замачкани букви) …ќе бидам среќен ако ова што ти го пишувам, не заврши како омот за некоја мртва риба…“

Што, по ѓав…

„Ќе си речеш, зошто да читам нешто старо и замрсено, нешто мртво и заборавено, од туѓ искусено па прераскажано а со тоа разводнето, а со тоа како расипан телефон пренесено на другите…“

Токму така и никако поинаку пишуваше во расказот. Авторот анонимен, бре, бре, овој не сакал слава. Се погодило, ете, рибата да е во хартијата. Можеше да биде пилешки копан или крилце, да биде свинска кртина. Ирелевантно и случајно. Што знаат луѓето за случајност, од толкава опседнатост со судбина, како пичиња ја предадоа војната. Фина музика доаѓаше од локалната биртија. Џон Колтран? Ах, одамна беше тоа кога водев сметка за артистите…

Па сепак, одлучи да го прочита расказот. Читаше бавно и со внимание додека рибата пушташе светлоцрвена крв во белиот кристален сад. Читаше одвај и пополека, на некои места мораше да импровизира цели пасуси што беа уништени од најразлични уништувачи. Една мртва риба, најголем непријател на зборовите, кој би претпоставил. Читаше и сè повеќе ги ширеше очите и зениците во нив. Подголтнуваше оловни кнедли, свежо варени, на средна температура. Се чешкаше на темето, а наполнетите нокти ги пикаше в уста. Го гризеше непцето однатре и чкрипеше со забите. Рибата оживеа.

„Внимателно ги светна чевлите. Ако некој во моментот ѕиркаше од зад вратата, ќе го забележеше неговиот топол здив што ја замаглува лакираната површина на обувките, на едната па на другата, наизменично, по трипати. Светлорозовиот елек со темнозлатни копчиња фино налегна над сивата кошула испрана со евтин омекнувач со мирис на камилица. Како да ја испрал во чај…“