Извадок од романот „Ако се родат некакви чувства“ на Блаже Миневски.

Господине генерале, дозволете, како што реков, однапред да ви го честитам орденот „Свети Александар“. Го заслуживте уште пред да се установи. Ќе има време и за „Аспарух“. Во склоп на она што се договоривме во вторникот, завчера попладне, во слаткарницата „Охрид“, ги затекнав двајцата, оној што се вртка по внуката на Јаким Балев, и оној што тајно се гледа со другата, со нашата врска. Кога ги регистрирав во аголот, оној со мустаќите, кажуваше нешто за чувствата, за општите чувства, ако добро слушнав. Како камуфлажа, играа сантесе, и во еден момент нашиот објект рече дваесет, и го фрли попот. Не сум сигурен дали запамтив од збор до збор, но знам дека следев со двете уши и со двете очи за да памтам вкрстено. Прво зборуваа за обични чувства, за љубовни чувства, за некоја вина, за некакво чувство на отфрленост, па за некаква омраза, и некаква одмазда и така натаму, а потоа нешто општо, како што реков. Преправен во трговец со зулуфи, а јас секогаш се дуздисувам така што не ме препознава ни родената мајка, се запрепастува кога ќе ме види на вратата, па никој не би помислил дека јас сум оној Ќоршашев што го спомнуваат, го слушнав горе-долу следново: „Точно е тоа што го вели Мисирков, но јас не смеам тоа јавно да го поддржам. Му кажав и нему преку Кирил Прличев, но тој останува на ставот дека тоа треба да се каже јавно, да не се молчи. Точно е дека ако се крене избрзано востание, ќе биде тоа крваво театро. Тој е во право кога вели дека по резултатите што ќе се добијат од една таква авантура, востанието ќе може да се забележи како најголема несреќа за нашиот народ.“

Потоа малку молчеа, фрлаа карти и шмркаа од кафето, а тој со мустаќите, оној што нареди да ме ликвидираат, не сакам името да му го спомнам, стави цигара во чибукот на кој, како што знаете, пишува „Кукуш“, и ја запали со ќибрит. Не успеа со првото; ја запали со второто чкорче. Го држеше кутичето во раката и тропкаше на масата. Во меѓувреме другиот беше загледан во покривката како да ги бара зборовите на неа. Јас сум сликан со него во Неврокоп. И со двајцата кај баба Дона во Ќустендил. Но сликата е избледена од работ навнатре, а јас сум токму таму, на левата страна. Без зулуфи, се разбира. Еден ден, можеби, ќе бидам еден од соборниците. Ќе ме има во лексиконите. Да се насмееме, господин Николаев. Во еден момент тој со мустаќот кажа некаква мисла што ја подвлеков двапати. Еве ја реченицата од збор до збор: „Јас го разбирам светот како поле за културен натпревар меѓу народите.“ Што сакаше со тоа да каже, не знам, но трипати повлече со чибукот, а сетне пак се врати на претходниот разговор: „Мисирков има право, иако многумина во овој миг не можат да го разберат. Како што не ја разбраа ни неговата студија за Крали Марко. Факт е дека сѐ уште немаме силно јадро што ќе нѐ собере на едно место, со една мисла. Мора да се родат чувства, да се биде човек од збор, и уште повеќе – да се биде два човека, или сто човека, и сите да имаат чувство дека се тоа што се, толку колку што се, и не затоа што имаат исти уши, тука затоа што чувствуваат дека се ближни, дека имаат нешто што ги поврзува, што ги обврзува, што ги прави блиски, како браќа, да можат да кажат – ние сме тоа што сме, а не тоа што велат другите. Мора да се стигне до тоа чувство, инаку ќе завршиме како робови, без шанса да се мериме со културните народи. Мора да се стигне дотаму за да се препознаваме и кога не се гледаме, да се идентификуваме од срце и со срце, каде и да сме, колку и да сме. Ако не се родат такви чувства, нема ништо од љубовта; ако не се роди таква љубов, нема ништо од нас како народ. Како да го жртвуваш животот за некој што сам не се знае, некој што не чувствува потреба да знае кој е, да знае што е. Без чувство за припадност, нема чувство за ништо; мислам на чувството како заеднички белег. Нема утре, ни вечер, ни песна, ни оро, без чувство нема живот, без чувство умира секоја надеж, без чувство нема копнеж, без чувство нема идеја, без чувство нема кауза, без чувство може да се биде само роб, да се биде нешто друго, да се биде ништо, прашинка во воздухот; без чувство нема срам, и никој не се срами од ништо; без чувство крвта станува вода, а водата мочуриште, бара за полноглавци што не знаат што ќе бидат, ако бидат“, рече, ги фрли картите на масата, ја изгаси цигарата и замолча како што знае да молчи само тој.

Кога помислив дека веќе нема што друго да каже, го истресе чибукот, стави нова цигара и тогаш следуваше можеби најбитното, она што мора да го знаете, бај Николаев. Го погледна оној што се претставува како Луканов, ја запали цигарата и заедно со првиот чад кажа дека напишал писмо до светиот отец, до папата Лав XIII.

„Во писмото побарав да се обнови Охридската архиепископија како македонска црква, рече, а потоа да влеземе во канонско единство со Рим. Го цитирав писмото на нашиот Теодосиј Гологанов испратено пред десет години, додаде. Реков дека нашата желба извира од историското право на македонски народ да биде ослободен од туѓите цркви, од бугарската Егзархија и грчкиот Патријархат, и да биде обединет во своја сопствена Македонска православна црква. И тогаш таа самата ќе може да организира образование на македонски јазик, сопствени духовни и културни органи во цела Македонија, ќе ги истисне бугарските и грчките пропаганди, ќе се спречат сите идни војни за поделба на Македонија. На крајот го додадов она што го видов кај Гологанов: Им се предавам на Вашите молитви и скромно се поклонувам пред Вас. Поминаа два месеца откако го пратив писмото. Одговор уште нема. Можеби и нема да има. Исто како што се случи и со писмото на Гологанов, рече. Тогаш папата имаше осумдесет, сега има деведесет години, заврши.

  Потоа, во тишината што ја ровеа две муви со сахарин на пипците, се појави однекаде за нас веќе познатиот Попов, момчето што му носи компот во „Батемберг“, и му шепна нешто на увото. Тој го стави чибукот во џебот на палтото, стана, го гушна другиот, го задржа во прегратка шест секунди, и потоа полека, со рацете одзади, како што прави секогаш кога оди кај учителката, излезе од кафеаната. Тогаш оној што остана се сврти кон мене и потстана; во првиот миг, се штрекнав, помислив дека ќе ме препознае и дека ќе бидам загрозен, секогаш носи нагант во пазувата, но тој само ја наведна главата и повторно седна на масата преку две маси, ја замазни косата, ја потсобра брадата а потоа ја истегна покривката завлечена на спротивната страна, таму каде што седеше оној со мустаќите, да му се плукнам на името. По малку дојде келнерот, а Луканов, да речеме, кажа нешто на француски, мислам порача нешто, не слушнав од мувата. На враќање келнерот донесе коњак и баклава, а потоа пред мене остави тацна со писменце. Го допрев мојот нов „гасер“ со шест патрони, тресејќи го божем првутот од палтото, но кога видов дека тој веќе ја брцнал раката во пазамарката, се откажав од намерата. Го зедов листот што ми беше сервиран, го отворив и прочитав: „Другпат залепи ги веѓите подобро!“ Подоко погледнав кон него. Беше загледан во покривката како да ги бара зборовите на неа, но десната рака уште му беше во пазувата. Во тој момент се почувствував многу лошо,страшно незадоволен од себеси, не можев да се трпам како таков, се задушував во бес. Пена ми излезе на устата. Ете, објаснете ми сега, ве молам, на што се должи тоа, и дали има спас од бесот што ме притиска во градите?