Извадок од романот „Апокалипса.мк“ на Бранко Прља.
Тома Хансов беше човек во доцните триесетти години, со семејство на грбот, работа која не ја сакаше, дискус хернија што не му даваше мир, куп неостварени соништа и планина сметки за плаќање. Типичен средовечен Новомакедонец. И како таков, редовно посетуваше една од илегалните кафеани кои обично се наоѓаа по скривниците на зградите. Овој пат заврши во една од скривниците на падините под Кале.
Кафеаните беа забранети, но човекот секогаш наоѓа излез. Како што бубашвабите стануваат отпорни на отровите за една генерација и секоја година се измислуваат нови отрови, така и човекот секогаш наоѓа решение. Издржливи копилиња сме ние.
Америте одамна беа протерани. Но, влијанието на АНД[1] особено се чувствуваше на ваквите места. Се слушаше илегална западна музика, производ од крајот на цивилизацијата каква што ја познаваа луѓето постари од четири децении. Тома беше премногу млад за да се сеќава добро на тоа време, но сенките од минатото понекогаш навираа во неговиот ум како одамна гледан филм. А и тие беа забранети, филмовите. Постоеше една програма и таа програма беше наречена реалност. Барем така велеа пропагандните филмови на Државата.
Постоеше само Државата, Нова Македонија и нејзиниот народ. Сите веруваа во неа и работеа за неа. Ослободителната Војна ги исчисти последните траги од недржавните уверувања и тенденции, предавниците беа истребени, а непослушните скротени. Сѐ беше во совршен ред благодарение на Државата. Таа беше светлината заради која сите се будеа, она на што се покоруваа и она за што сонуваа. Сепак, Тома беше поинаков.
Но, да тргнеме по ред.
Тома седеше со своето друштво на една од масите во задниот дел од кафеаната. Воздухот беше густ од забранети опојни средства, турбо-фолк музика[2], гласови кои се надвикуваа и од смогот што не познаваше граници помеѓу надворешниот и внатрешниот свет, или меѓу државните институции и илегалните места. За разлика од смогот, никотинот беше забранет, но таму на големо се пушеше, а уживањето во алкохолот беше строго казниво според ДО[3] дури и за време на празниците, кои ги имаше малку, сè на сè, трипати годишно. На државните празници се работеше, „Празнуваме работно, работиме празнично!“ така велеа пропагандните слогани и никој немаше причина да се сомнева нивната правилност.
„Забавата е опиум за народот, го труе телото и го ослабува духот!“ се присети Тома на еден друг од државните слогани, за кои беше убеден дека ги смислуваат автоматроните[4] без трошка креативност, додека го слушаше својот поранешен соученик како раскажува некоја случка за некоја женска, колку била добра и што ѝ правел. Стандарден муабет за амероносталгичар како него. Другите го слушаа со внимание. Тони Бајрамов, крупен тип со бебешка фаца, машинец по занимање, Џони Стевоид, мускулест физикалец и Џеки Бомбата, ерген, женкар и продавач на добра. Тома не се разликуваше многу од нив, и тој работеше како возач, т.е. само уште еден ОД[5], како и 95% од луѓето. И тие како и другите постари од триесет години, имаа американизирани имиња, презимиња и прекари со словенски или исламски примеси, како последица од минатиот систем во којшто Државата беше под влијание на панамериканскиот колонијализам. За разлика од нив, помладите носеа старински македонски имиња со германизирани примеси кои асоцираа на цврстина, решителност, строгост и прагматичност.
Според учебниците по Нова историја, влијанието на АНД не било по волја на народот, туку наметнато со помош на невидливи американски сонични зраци кои предизвикале промена во белата материја во мозокот на луѓето. Овие зраци предизвикале аномалии и нарушувања на слухот, видот, рамнотежата и меморијата кај мал дел од популацијата, но кај поголемиот дел довеле до промени во расудувањето и некој вид на контрола на однесувањето. Зраците биле кодирани со информации и упатства соодветни на американскиот начин на живот. Откако се справила со соседите и се изолирала од негативните влијанија од сите страни на светот, власта морала да тргне во борба против сопствениот народ кој не размислувал трезвено, како деца кои морале да се дисциплинираат. Државата морала да ги спаси луѓето од самите себеси. Избраните неколкумина, имуни на зраците, ја предводеле промената и ја обликувале Нова Македонија каква што веселото друштво во задниот дел од кафеаната „Под Кале“ ја познаваа. Но, Тома се разликуваше од нив и од другите деведесетипет-проценташи по тоа што потајно беше писател.
„Вежбаш ли?“ Стевоид го праша Бомбата.
„Вежбам во кревет,“ експлозивно се насмеа Џеки.
„Заебаваш, ама не се шегувам. Мислам, види го Тома. Сучка станал, се стопил ко да не го ранат дома. Тоа ти е од премногу седење додека ги возиш оние твоите функционери низ Државава. Протеини братче, тоа ти треба,“ го продолжи разговорот Стевоид, сега веќе сосема свртен кон Тома, како да беа сами, додека, божем незабележливо, го „флексираше“ својот бицепс во неговиот правец да му завидува на напумпаната вена, а единствената проширена вена на Тома беше на неговото чело од грижи.
„Немој да го скокаш појадокот,“ продолжи Џони „јаглехидратите се битни за стартување на денот, па и една коцка чоколадо е добра, ама мораш да ја истрчаш. Кејот ти е блиску, што те кошта,“ го убедуваше како да продава здрав живот.
„Аха,“ изусти Тома додека го толчеше третото пиво, а Џони Стевоид сè уште беше на првото, не дека не сакаше да пивне од време на време малку Б-витаминче, туку не стигнуваше од зборување.
„И малку вино не е лошо,“ рече „за циркулација. Една чаша по ручек, да ја раздвижи крвта, добро е за притисокот, така велеше татко ми. Но, во денешно време можеш да заборавиш на тоа,“ го погледна Тома сериозно, како да чекаше да извади бележник и да запише како послушно учениче.
„Ама лук има на претек,“ рече Тома со доза на цинизам.
„Да, лукот е добар за бркање вампири… доста со тие бабини деветини. Сатанизмот е одамна мртов, заедно со христијанството и другите религии,“ го погледна строго Џони и продолжи: „Мислиш дека сум глупав, нели? Мислиш не знам дека си убеден дека си попаметен од сите нас тука?“ ги погледна другите, кои молчеа, веќе беа навикнати на неговите монолози и седеа свртени кон певаљката. Мома во години, со скината чорапа и деколте кое откриваше повеќе отколку што кој било нормален маж би требало да види.
„Мислиш не знам дека сонуваш за тоа дека ќе го смениш светот со тупаница, но ти не си Че Гевара братче, Че е мртов а со него и сите други идеали на минатото. Државата е мајка и ти цицаш од нејзиното млеко,“ му врати остро, на што срцето на Тома му потскокна.
Тома се подзамисли заради монологот на Стевоид. Што всушност бараат типовите како Џони на такво место? Таму имаше мешана раја, од „интелектуалци“, колку што воопшто беше дозволено да бидеш некој таков, до најобични работници, од секаков вид и сорта, како им предодредила Државата. Претставници од високата каста[6] немаше, но тие беа веќе длабоко вкоренети во системот што секој обид за промена кај нив беше залуден. Но, со толкава голема посетеност од разни касти чудно беше што немаше рации како порано. Изгледа системот ги прифатил местава како издувни вентили и им дозволил на државјаните[7] малку да избегаат од реалноста за којашто и самите Државници можеби беа свесни дека не е лесна – но беше нужна!
„Земи кој било турбофолкер од биртијава…“ продолжи Џони Стевоид со неговиот монолог користејќи изрази од лингото на старото време, можеби навистина и беше амероносталгичар. Се разбира дека турбофолкот беше мртов, како и диското, рокот, а особено панкот. Сè што постоеше беше новата државна музика свирена на традиционални музички инструменти, нешто налик на фолк музиката од минатото, колку што се сеќаваше Тома. Сепак, иако беше традиционална, го немаше тричетвртинскиот такт, туку беше во ритамот на воените маршеви, а со примеси на сериозната музика, особено операта во духот на Вагнер. Музиката беше сериозна, свечена и мрачна.
Стевоид ја крена раката кон неколку типци кои со кренати чоканчиња наздравуваа по којзнае кој пат вечерта и го продолжи муабетот: „Кој било од нив, дури и најмалиот, најжгуљав, може да ти ја скрши кичмата без да се помисли двапати,“ го погледна Тома со доза презир. „Ти го кажувам ова,“ го фати за рамо и продолжи сериозно, „зашто се грижам за тебе, што ако утре избие војна? Мораш да знаеш да се бориш, да се одбраниш. Сите знаеме дека непријателите се насекаде околу нас, но што ако се и помеѓу нас? Што ако на надрвенион будала таму му текне да извади калаш и да нè избуши сите тука ко швајцарско сирење? Знам дека Државата не би го дозволила тоа, таквите копилиња се сите или во затвор или одамна мртви, но те тера да се замислиш, нели?“ го погледна Тома прашално.
Другите двајца водеа некој нивни приватен муабет, веројатно нешто за работата, и Тома се најде во небрано зашто немаше кој да го заштити. Најстрашно од сè беше тоа што Стевоид беше во право. Одговор немаше.
„Секој од тие неандерталци, како што би ги нарекол ти,“ рече како да му ги читаше мислите „е подготвен на сè и тоа само да се докаже пред другарите, а ти не би го повлекол чкрапалото ни кога би се работело за промена на системот,“ го погледна продорно.
„Што ме гледаш, знам дека сонуваш за тоа. Толку сум сигурен што дури можеби ќе те пријавам на властите па тие нека извежбаат малку фискултура на тебе, а?“ Другите двајца ги привлекоа последните зборови и се свртеа, а Стевоид громогласно се насмеа, „Те заебавам баче, не се паничи, ха-ха!“
„Остави го на раат бе малку човекот, дошол да се опушти малку, да избега од грижите, жена му дома му дрнда непрестано, па уште и ти тука го малтретираш, така ли е братче Томче, старо другарче,“ рече весело Тони Бајрамов со неговата искрена и наивна душа, на што Тома се насмеа и не рече ништо, но ја крена чашата заедно со сите да наздрави за менување на темата на муабетот.
„Види ја онаа таму до шанкот, нешто ме мерка откако влеговме,“ му рече Џеки Бомбата на Стевоид. „Јака е брат,“ потврди тој.
Тома конечно можеше да го толчи пивото на мир, препуштен на своите мисли. Повеќе не ги забележуваше изобличените лица и рикања околу него, мирисот на тутун и алкохол, порочните погледи и извештачените насмевки. Реалноста го правеше да се чувстува депримиран, немаше задоволство во работата, а ни дома не беше подобро. Понекогаш се чувстуваше како да е автоматрон програмиран да ги извршува своите обврски од утро до вечер. Само едно нешто беше вредно во неговиот живот, едно нешто му помагаше да се чувствува жив. Пишувањето.
[1] Американските Непријателски Држави (сите забелешки се од авторот)
[2] Во кафеаните се слушаше музика од панамериканскиот период, но и од уште постарото уредување од историјата на Државата, т.н. Стара Македонија
[3] Државни одредби
[4] Машини кои вршат работи за кои не е потребна човечка интелигенција и немаат варијабли во однесувањето
[5] Опслужител на Државата
[6] Според Програмата за организација на државата (ПОД) луѓето се поделени на касти: ОД (Опслужители на Државата) сочинуваат 95% од популацијата. Другите 5% се: ПКП (Практично корисните професионалци, научници, инжинери и сл.), ВК (Висока каста, осмислуваат или изработуваат конкретни дела или производи корисни за државата), СС (Советници и службеници) и ДД (Државници на Државата).
[7] Жители на Државата