Извадок од романот „Бела Сама“ на Виолета Танчева-Златева.

Кога излегов доцна попладнето од блокот часови по графика, во дворот на школото се сретнав со чичко Лазо. А баш минатата недела ми се јави да се видиме. Ме изгушка и потоа ме фати за рака и ме оддалечи малку од себе.

– Белааааа, па ти си пораснала за овие месеци! Си станала вистинска девојка!

– Ех, чичко Лазо, уште сум истата.

– И секогаш да си останеш таква, истото љубопитно и палаво девојче што го знам отсекогаш! Ајде дојди да се напиеме нешто и да си помуабетиме!

Влеговме во најблиското кафуле. Ја избра масата до големите прозорци, ми го зеде палтото и го закачи на блиската закачалка на ѕидот, а потоа се погрижи и да се сместам удобно на столчето.

– Ете така… Сега можеме да го видиме менито.

– Не сум баш гладна, чичко Лазо – одмавнав со главата.

– Ех, вие младите, сѐ некои диети држите – се насмеа.

– Знаеш дека не сум многу по диетите, чичко Лазо. Ама денес си носев сендвич, а Маја рече дека ќе прави тестенини со некој нов сос што го видела на Интернет.

Ме гледаше насмевнато додека му зборувам.

– Значи, убаво си се согласувате со Маја, а? Ви се погоди цимерството.

– Да, ептен! – се насмеав.

– Ти стига ли стипендијата? Да не ти требаат пари?

– Доволна ми е. А и тета речиси секоја недела нѐ снабдува со јадење, ништо не ни фали.

– Знаеш дека имаш пари на сметката, Бела, немој да се стегаш.

Сметката… од сликите на мама што се продадоа на нивната последна заедничка изложба. Од многуте нејзини платна што му ги оставила за продажба.

– Нека стојат засега, чичко Лазо. Ќе ми требаат наредната година.

– Возачки испит, а? – замавна со главата и се засмеа. – Се сеќаваш дека една година побара од Дедо Мраз возачка дозвола?

Нарачуваме топло чоколадо и продолжено еспресо. Додека ги пиеме, ме распрашува за школото – имам ли проблем со некој предмет, како напредувам со сликањето, добри ли се неговите некогашни колеги?… Му одговарам, му кажувам анегдоти, се смееме, а цело време сакам да го распрашувам за мама, цело време ме копка нешто внатре. Сѐ си мислам дека може да ми каже многу работи за неа што уште не ги знам.

Како да ми ги чита мислите, по некое време воздивна.

– Многу си личиш на мајка ти, Бела…

– Сигурно многу ја сакаше, чичко Лазо – одвај изустив, не знаејќи како да ги кажам зборовите, дали како прашање или како заклучок.

Конечно се осмелив да го изговорам она што долго го носев во себе како нејасно насетување. И уште пред да ми одговори, видов – по начинот на кој ме погледна, по сенката што му помина преку лицето.

– Секако… Долго се дружевме…

Според тоа како го избегна директниот одговор, сфатив.

– Речиси сите од друштвото, а богами и надвор од него, беа вљубени во неа – се дополни и усилено се насмеа. – Ама таа го избра татко ти.

Отпи од кафето, а потоа ме погледна со замаглени очи.

– За среќа… Зашто како инаку ќе зборувавме сега?

Сѐ уште ми е необично да размислувам за мајка ми како за девојка, слободна и слободоумна пред да дојдам јас на свет. Како за сексуално битие кое имало свој живот надвор од постоењето на домот, семејството, детето… Плотна, љубовна жена со свои копнежи и желби. Сѐ уште ја откривам низ нејзините слики и песни, преку фотографиите, во себе…

* * *

Последната песна напишана во тетратката за поезија на мама, во нејзината песнарка, има чуден наслов. „Биди ми Авел“.Го читам неколкупати подгизувајќи си ја внатрешноста на образот. Биди ми Авел, што значи дека таа се става на местото на Каин. Не ми влегува во глава, незамисливо ми е мама да била макар и малку слична на братоубиецот од Библијата. Никогаш не наѕрев љубомора во неа, некаква завист или пакост. Зошто би се чувствувала како Каин?

Толку се плашам од она што можам да го прочитам што долго време само зјапам во насловот. И во датумот напишан над него со задебелени букви, како долго време да го повторувала додека мислела на нешто сосема друго: 10 мај. Само тој датум, нема ден пред него, нема година по него. А под него насловот… под кој се нижат стиховите што ја исполнуваат целата страница:

Биди Авел на мојата каинска душа

што сака да го сотре денов во кој не постоиш…

Занишувам остро со главата и погледнувам низ прозорецот. Но очите сами ми се враќаат на тетратката отворена во мојот скут.

Биди Авел на моето каинско тело

што не сака веќе да го носи животот

на своите кревки рамења

подвиткани под ужасите на светот…

Не сака веќе да го носи животот на своите кревки рамења… Ме пронижува таа мисла, си ја повторувам во себе со цврсто стиснати очи. И сосема лесно можам да се замислам себеси како јас самата ја пишувам.

Конечно го спуштам погледот и го дочитувам крајот на песната.

Биди ми Авел и не слушај ме кога ќе ти кажам:

„Дојди со мене во полето“

зашто завист ми го разјадува срцето

кон сите твои денови во кои ме нема

Тргни го погледот од своето кротко стадо

и со еден потег премости ја празнината

па фати ме за рака и однеси ме отаде сите полиња

отаде разумот и отаде заумноста

Можеби и Бог ќе се смилува да го запре вртењето

на огнениот меч пред Портата

Наврапито ја оставам тетратката, како да ме горат нејзините корици. Одам во собата за сликање туркана од некоја чудна сила, грабнувам едно бело платно со средна големина, го ставам пред мене на штафелајот и силно ја стиснувам тубата со црна акрилна боја.

Не знам колку време стојам пред штафелајот и речиси избезумено нанесувам бои и мачкам со четките, како во некој транс. Кога се соземам, сфаќам дека нозете ми се отрпнати, а десната рака во која ја стегам четката ми е здрвена.

Платното пред мене е пополнето. Од него ме гледа ликот на Каин: со големи образи на кои подникнала брада, со дебели подотворени усни, со широки ноздри и ококорени, вцрвенети очи под ниското чело. Во влакнестото рачиште држи крвав нож…

Се стресувам кога се повлекувам кон вратата за да го видам оддалеку. Морници ме пронижуваат кога сфаќам чиј лик сум го нацртала.

* * *

На телевизија оди прилог од завршната изложба на уметничкото училиште. Седиме сите занемени на каучот во мојата дневна соба и чекаме, се надеваме дека ќе покажат нешто и од моите слики и графики.

Камерата долго шета по делата изложени на долгите ѕидови во ходниците. Потоа застанува на моето катче и се задржува на централната врамена слика. Новинарот се наведнува кон неа.

Срцето ми прерипува, ме стегнуваат градите. Одвај дишам. Тета ми ја стиснува едната рака, Маја другата. Марко и Матеј се стаписани, исполнети со некаков страхопочит несвојствен за нив.

– Вујна – шепотат – еве ја вујна…

– Прекрасен портрет – вели репортерот – речиси доведен до совршенство… Ликот врамен со бела светлина…

Бела, чиста светлина. Светлината што ја зрачеше од себе и со која ме обвиткуваше како со мека закрила од заканите и лошотиите на светот.

– Мајка… од ученичката Бела Самакоска… – завршува репортерот.

Одеднаш, Марко и Матеј спискуваат и потскокнуваат на креветот, почнуваат да плескаат со рацете и да викаат речиси во еден глас:

– Аууу, прејако! Вујна! Дадо, колку е убава!…

– Колку убаво ја нацрта, Бела – Маја ми ја префрла раката врз рамото и мигум ја допира главата до мојата.

– Браво, Бела – вели тета бришејќи ги очите. – Иста таа…

Нишнувам со главата втренчено загледана во телевизорот.

Некои работи не се гледаат со очите. Тие не можат да видат дека и јас сум таму.

* * *

Кога ќе се искачам на ритчето над нашата куќа, од другата страна ги гледам гробиштата. Пред две и пол години, кога почнаа умирачките од короната, селото ја купи големата нива на дедо Борис што се протегаше веднаш зад полуразурнатото ѕитче на старите гробишта, за да се прошират, да можат да ги соберат новите жители на подземјето.

Ненаситно нѐ јаде земјата, и пак гладна останува. Неволно се враќаме во неа, а таа штедро нѐ прибира во своите прегратки, како деца што ги пуштила да си поиграат, па ги вика да се вратат дома кога ќе се стемни. По целата падина се распослани домовите на смртта. Гробишта – аугментатив кој самиот во себе го носи стравот од смртта. Од тоа ненадминато страшило.

Секој гледа да ја избегне, да ја одложи неизбежната средба колку што може подолго. Здрава храна, додатоци во исхраната врз божемна природна основа, скапи масла и кремови, масажи и препотување во фитнес-салите, затегнување на брчките и на пропаднатите образи, пластични операции, пумпање со филери и ботокси, пресадување органи, примање млада крв, вештерства… На сѐ, буквално на сѐ се подготвени луѓето само за да останат што подолго млади, да ги скријат знаците на староста, таа предавничка што нѐ носи пред портите на смртта.

Не се плашам од неа. Се плашам од човечките страшила. Се плашам од умирањето на душата. А смртта…. неа ја познавам. Веќе успеав да ја припитомам. Пријателки сме. Дише во секоја моја клетка.

Мене ме плаши мојата лична темница. Мракот скриен длабоко во мене. Што само чека згоден миг да скокне, да ме совлада.