Извадок од романот „Бездомникот со златен часовник“ од Вера Калин.

1.

Ми рекоа дека имам посета.

„Ангел?“, прашав.

„Не, човек“, рекоа.

Снегот летка како искубани пердуви. Виси на гранките на дрвјата, се трупа во дворот, ми ги водени влечките. Се прашувам дали снежи и од другата страна на овие недогледни ѕидини или зимата само тука уште трае. Напати го сонувам сонцето како се искачува над ѕидините. Ама, кога сум будна, никогаш не можам да го видам јасно како во соништата.

Накиснатата коса ми паѓа врз ношницата и ми ја лепи за кожата. Ноќта, како тешко крзно на мечка, ми ги притиска рамењата. Болничарите се врткаат околу дворот и со лопатите ријат патчиња до вратата. Неколкупати дојдоа да ме прашаат дали сакам да влезам внатре. Одмавнав со главата. Не сакам повторно да ме пикнат меѓу лудите. Ќе треба да ги затворам очите, да ги притиснам дланките врз ушите, ако ме вратат таму. Ќе треба да се борам со сетилата за да не гледам во нив. Да не гледам како си зборуваат со празнината и ѝ се смеат на тишината. И додека се преправам дека тие исчезнале, отстрана ќе изгледа дека се вклопувам, дека припаѓам тука. Глува и слепа, затворена во себе. Изгнаник од реалноста. Не сум како нив, ќе треба да ги убедувам. Ќе кимнат со главите и ќе се насмевнат. Зашто, со лудиот – човек не вреди да се расправа. Ама, никогаш нема да ми поверуваат.

Срцето ми се збира како накисната кожа. Повторно се потсетив каде сум и каде ќе останам. Заробена на место без сончевина од каде што не можам да ја дофатам надежта. Заробена во соголени дворишта каде што времето не минува. И тоа им робува, чинам. Не живее, не тече, само постои. Зема пример од мене.

„Здраво“, некој човек застанува до мене и ми ги брка мислите.

Јас малку зачудено му фрлам бегол поглед, му кимнувам и веднаш си ја вртам главата. Не го познавам. Не сум го видела претходно. Овој нешто згрешил, си велам. Нешто се помешал.

Си гледам долу, во раскашавената земја. Снегулките се растопуваат, една по една исчезнуваат.

„Ти ли си Катја?“, ме прашува човеков.

Чувствувам како мускулите на грбот ми отврднуваат, како ми се затегнува кожата што ми ги запокрива плешките.

Ја кревам главата.

„Од каде ми го знаете името?“, прашувам.

„Значи, ти си таа“, тој самиот си потврдува и седнува до мене.

Ме заплиснува тап мирис на наврнато песјо крзно, на спурена облека и скислена пот, на неиспрано, на нечисто.

„Не Ве познавам“, му велам и, со рацете стуткани меѓу колената, се потргнувам кон крајот на клупата.

„Ни ја не те знам“, ми вели. „Ама иам нешо да ти кажам.“

„Нешто да ми кажете?“, прашувам. „Мене?“

„Ти си Катја“, тој повторува и ги крева рамењата.

„Знам која сум“, велам нетрпеливо.

„Мора нешто да сте згрешиле“, додавам и станувам од клупата.

„Дојдов нешо за Коста да ти кажам“, ми вели наеднаш, веројатно за да ме запре.

И ме запира. Успева, и ме запира.

Душата ми се раскршува, маглишта ми ги покриваат мислите. Се задушувам, грлово ми се преградува.

„Не сакам да знам“, му велам без да го погледнам. Одвај се воздржувам да не затреперам. Одвај мирна останувам. „Кажете му сам нека дојде.“

„Ама не ме прати он, само…“

„Ако е маж, сам нека дојде“, му повторувам, го прекинувам.

„Абе ти викам не ме прати тој Коста“, ми вели. „Сам дојдов.“

Се вртам и погледнувам во него. Онака првпат вистински го погледнувам. Облеката му е излитена и дамкосана, патиките му се скинати. Кожата на лицето му е збрчкана и темна. Една долга, грда лузна му го омеѓува десниот образ. Косата си ја покрива со волнена капа, разресена по рабовите. Забележувам дека од под капата му ѕиркаат влакната што изгледа се обидувал да ги скрие. Измрсени се, гледам, залепени и испрвутени. Зад увото има засушени црнила. Како да се миел и не успеал да се домие.

„Озбилен сум“, ми повторува, додека јас го гледам и го проценувам.

„Кој сте Вие?“, го прашувам. „Од каде ме познавате?“

Тој, место одговор, го лизга патентот на дамкосаната јакна и ми покажува во тетратката што таму ја скриел.

„Од овде “, ми вели.

„Што е тоа?“, прашувам и гледам ту во него, ту во тетратката што ѕирка од зад раскопчаната јакна.

Тој станува и доаѓа поблиску до мене.

Мирисот на мувла и засувена моч повторно ме заплиснува.

„Сакам да ми ветиш дека ако нешо се деси, мене нишо нема да ми биде“, ми вели.

„Не разбирам“, велам, и се обидувам да не дишам, да не ја чувствувам смрдеата што сè посилна станува. „Не сфаќам што ми зборувате.“

„Вети ми“, ми повторува.

„Каква врска има ова со Костадин?“

„Ќе си прочиташ сама“, ми вели. „Ама првин вети ми дека ја ќе сум безбеден.“

„Од кого, од мене?“, прашувам.

„Нејќам да ме бараш“, кимнува. „Се глеаме сеа и никад више.“

Ми го слуша срцево како чука, чинам, слуша како дивее. Што ли се случило, се прашувам, што ли можело да биде.

Ме гледа со очите раширени под збрчканите капаци. Ме гледа и со погледот бара да му ветам нешто, што не знам што е.

Сепак, попуштам.

„Добро“, велам. „Добро“, се согласувам и барам конечно да ми го каже тоа што дошол да ми го каже.

„Смеам да ти ја даам?“, ме прашува, покажувајќи во тетратката. „Да не ти ја земат?“

„Ама што е тоа? Ништо не ми е јасно.“

Тој ја вади тетратката и ми ја тутнува в рака.

„Скриј ја негде, за сваки случај“, вели. „Морам да идам сеа“, додава и, без да почека, ме одминува, тргнува накај излезот.

„Ама не разбирам“, му подвикнувам, му повторувам. „Што е ова?“

Тој подзастанува и ме погледнува.

„Не заборавај дека вети дека нема да ме бараш“, ми одвраќа, ја навлекува капата подолу на челото, ја спушта главата и со брз чекор исчезнува зад вратата.

Гледам натаму, гледам во местото каде што му паѓаше сенката уште некое време. Гледам и ја притискам тетратката на стомакот, си ги кратам и без тоа тешките здивови.

Болничарите полека привршуваат со работата во дворот, ги оставаат лопатите и влегуваат внатре. Само неколцина остануваат и досредуваат што има да се досреди. Ми изгледа како и тие да сакаат да си се приберат, како и тие да сакаат да се подзасолнат и да го искашлаат студениот воздух од градите, ама не можат, оти јас надвор сум. Не смеат, оти мислат дека луда сум. А лудиот не знаеш што може да стори.

Седнувам на клупата, слушајќи како слабото дрво потпукнува под мене. Тетратката ми стежнува на скутината. Ми тежи и ме повикува.

Подголтнувам. Ни самата не знам зошто така се чувствувам, зошто така треперам. Ама, тоа што не знам од каде доаѓа – не ми го намалува немирот, ништо не менува.

Собирам сили, дишам длабоко и колебливо ги разотворам кориците.

Гледам во тие буквиња, со усти полни приказни, што ми намигнуваат од таа страна на страниците. Гледам во нив и знам дека со себе и него го носат. Гледам дека со нив го влечкаат и моето минато.

Спомените си надоаѓаат. Изгледа, кога човек иднина нема, кога сè наоколу е само една тапа, еднолична сегашност, само тие и му остануваат.

Да седам – не се доседува. Да бегам – не можам.

Доцна е.

Ми текнува на денот кога сосила ме затворија во ова место. Се сеќавам дека долго потоа плачев, пикната во постелата, згадена од мирисот на урина што ја исполнуваше мојата соба. Поминаа денови пред да проговорам со некого. Секое утро гледав како сонцето изгрева и небото светнува. Секое утро гледав во ѕидините околу дворот и се молев наредното утро никогаш да не дојде. И секое следно утро, кога креветот ќе ми скрцкаше под телото, разочарано ги отворав очите и се обидував да се помирам со тоа дека повеќе ниту Бог не ме сака.

Се сеќавам дека денот кога сосила ме затворија во ова место, си реков дека болката ќе помине и времето ќе ги зацели сите рани. Денес, не верувам дека некогаш сум можела да се излажам повеќе.

 
2.
 

Чекам да умре ноќта.

Стуткан во темниов сокак, чекам да замине. Да видам дали кога ќе си отиде, ново сонце ќе се изроди над мене. Гледам во облаците што се парчосуваат и како искинати памуци ја пијат крвта на зората што се растекува по небото. Седам овде, клечам на мразов, и како будала некој се надевам дека овие бели листови ќе се мои облаци, мои памуци што ќе ми ја исчистат душата и ќе ме ослободат од минатото што никако не престанува да ме гони.

Ја памтам како да беше вчера – голомразната 2027-ма. Скопје не си спомнуваше за полоши времиња од тој студен ноември, јас не си спомнував за полоши времиња од тој студен ноември, и тогаш не мислев дека такви постојат, дека такви би можело да пристигнат. Ги памтам и маглата, и смогот, и мирисот на изгорена гума што ни се лепеше во растечените носови. Бетонот беше некако особено мразен, и улицата беше некако особено мрачна. Жими Бога, ако Бог постои, ми изгледаше како ни денот да не успева да светне како што треба. Требаше да знам дека ништо добро не би можело да излезе од таа зима.

Тоа утро, она од кое што сакам да си ги почнам исповедиве, тоа утро чија крв чекам белиов лист прва да ја испие, повторно сонував дека некој ми го украл последниот спомен од татко.

Срипав од сонот, се сеќавам, додека срцето ми татнеше во ушите како разгрмено небо, срипав од сонот, велам, и се фатив за левиот зглоб.

Здивот в миг ми се врати во градите. Само сон, си реков, си се потсмирив, и ја потпрев главата на запајажинетиот ѕид. Ги затворив очите и, така склопчен во темниците, со прстите поминувајќи по солупеното ремче на расипаниот рачен часовник, ја наслушнав проѕевката на градот. Ситен дожд капеше над зградите, се лизгаше по олуците и ги будеше гулабите. Пилиштата веќе не се симнуваа долу, веќе не колваа по земјата. Изгледа и тие разбираа каква е работата, изгледа и тие од нас бегаа, се плашеа дека, од немајкаде, така изгладнети какви што бевме – ќе им се слакомиме по месото и ќе им ги соскубеме пердувите. Ветрот затреска по замачканите џамови на расклатените врати. Глувците се растрчаа кон своите влажни скривници. Кучињата надвор се надлајуваа, го најавуваа денот како раскукурикани петли. Светот беше жив. Беден, ама жив. Си реков дека Татко мора да е љубоморен.

Влезот во кој си го скривав сонот се наоѓаше веднаш на крајот на патчето што водеше до некогаш најдоброто средно школо во градот, сега затворено и немо, какво што беше веќе некое време, зашто греење немаше и наставата не можеше да се одржува. А и кога не беше толку ладно, школото не беше полно како што беше некогаш, и тоа не знам зошто беше така, ама можам да погодувам, можам да претпоставам дека луѓето едноставно повеќе сакаа да ги трошат парите на леб, место на книги. Се сеќавам еднаш Татко ми кажуваше дека низ светот децата учат од дома, дека учат на далечина, ама јас тоа не можев да го разберам, не можев да го замислам, и уште не можам, и покрај сѐ што видов и сѐ што доживеав досега, особено не во оваа наша земја. Тој мој влез прилегаше на сите други влезови: плочките му беа одлепени и напукнати, ѕидовите како разжеднето грло ја голтаа влагата, чкртаници полни клетви бледнееја врз одлушнатата боја. Неретко размислував да најдам некое друго место за спиење. Размислував и се колебав, ама ниту еднаш не успеав докрај да се решам да си ги соберам парталите и да заминам. Не за друго, туку, ете, некое такво чувство имав, некако така си мислев, дека ако Татко некогаш реши да ми ги чуе молитвите и да се појави, би се појавил во некој од тие искршени влезови. Особено во овој, мојов. Во другите се случуваше да има некое светло што малку од малку ќе ја разблажи темнината. Ваму темнината беше густа и непробојна. Прегорените светла ги повикуваа загубените сеништа. За Татко тоа ќе беше рај.

Пред да се натерам да ја прифатам тагата што ме жареше однатре, еден од станарите излезе од дома. Го познавав, не ми беше првпат да го видам. Честопати ме одминуваше со намрштени веѓи и збрчкан нос и ми се развикуваше преку развлечената крагна од јакната со која си ја покриваше устата. Само што, тоа беше првпат да ме најде засолнет внатре, во ќошот на влезот. Бесот му го подели челото наполу. Се втурна тогаш човекот накај мене, ме зграби за стариот џемпер и ме завлече угоре. Шевовите на џемперот попуштија и се распукаа.

„Колку пати да ти кажам дека не сакам да те видам у близина, матер да ти ебам?!“, ми свика.

„Ама, нишо не праам“, реков и претнав да се ослободам. Тој не беше многу голем, ниту пак многу силен, ама јас бев слаб и жулав, и и покрај тоа што тој беше просечен човек за ова поднебје, со просечна висина и просечна сила, на кој што секој друг просечен човек би можел да му се спротивстави, јас не успеав да му се тргнам од стисокот и да избегам.

„Само ми треба место за спиење“, реков место тоа.

Бев сигурен дека Татко би ми се налутил што не си го прегризав јазикот. Тој би ја спуштил главата. Би ми рекол дека би било подобро да се тргам од неволи.

Човеков уште посилно ги стегна тупаниците.

„Ма што кур ме боли мене тебе што ти треба!“, ми се раздра. Ми изгледаше решен да земе да ме изнатепа. Ми изгледаше готов да ме удри, велам, ама во тој момент му заѕвони мобилниот. Тој погледна во екранот, исклучи, и незадоволно скрцка со забите.

„Ако те видам уште еднаш овде, тешко тебе, слушаш?“, ми рече.

А јас пак посакав мобилниот да не му заѕвонеше. Посакав неговото тупаничиште да ми го притиснеше лицето, да ми ја изместеше вилицата, да ме раскрвавеше. Зашто, модриците ќе болеа повеќе од загубата. Во носот ќе ми се насобереше мирис на крв и можеби ќе успееше да го припокрие мирисот на Татко кој ми ја избрка сенката – ја избрка и ѝ го зеде местото. Сѐ ми се чинеше дека под ноктите уште ми се црнее земјата под која го фрлив неговото тело. И не знам од каде, ама бев сигурен, имав некое такво чувство тогаш, а имам некое такво чувство и сега, дека Татко се лути што го оставив да почива на буништето, натискан до бедни мртовци.

Откако овој замина и ме остави сам со неговата закана, му дозволив на денот да ми ги измие очите од сонот. Се протегнав, го искрцкав вратот, си дувнав во измрзнатите прсти, затрепкав со гурелавите трепки. Ги протресов панталоните чии ногавици не ми стигаа ни до глуждовите и ги пикнав рацете во џебовите за да ги исправам. Шишето истината вода, со кое во оние подобри и поимашни денови кога имав плинско се притоплував ноќе, се истркалало во ќошот. Го прибрав и ја одврзав крпата со која го виткав за да не протече. Се свртив околу да проверам да не сум заборавил нешто. Не дека скитниците имаат што да заборават, ама проверував од навика. Исто како што не верував во Бог, зашто да постоеше не ќе бевме сите фрлени на улица, а пак му се молев, исто од навика. Го стиснав сиромашниот посед во рацете, и се симнав во запустеното дворче пред зградата.

На подмрзнатата земја веќе ни троскот не вирееше. Само неколку грмушки се виткаа на студот, исушени од солзите на тие што поминале оттаму. Клекнав до една закржлавена грмушка и ја пикнав раката под гранчињата. По земјата го завлечкав моето износено ранче, со дамки мрснотија, кал, измет од врапци и уште триста улични чуда засушени врз избледената боја. Го извлеков, велам, моето торбиче големо колку три тупаници во кое цел живот ми го собираше, ја извадив од него расцветаната четка за заби и со сувите влакна си ја поминав устата, го зедов литото крпче, што не беше ни вистинско крпче, туку парче од искинати гаќи, го натопив со водата од шишето и си ги истрив вратот и мишките за, колку – толку и, нормално, прилично безуспешно да го исперам мирисот на бездом од мене, и го вратив ранчето назад на сигурно.

Ми дојде желба да го почувствувам здивот на Татко зад себе. Да се свртам како некогаш и да се израдувам што се појавил, што до „дома“ успеал патот да си го најде. Да ми се измешаат олеснувањето и лутината во зениците. Татко со срам на образите да ми вети дека повеќе нема да пие. Да знам дека неговите зборови ништо освен празнина не носат, ама да му поверувам.

Ја спуштив главата меѓу рамениците. Ги затворив очите и зедов да се залажувам дека ништо не се сменило, да се убедувам дека сенката негова над мене паѓа и затоа ми студи; затоа, а не зашто самотијата како замрзната вода ми напукнува во телото. Пробав да се вратам до оној избледен момент среќа кога стрелките на часовникот, заедно со животот на Татко, престанаа да отчукуваат. Пробав назад да се вратам, велам, пробав да се присетам како е да си мирен.

Ама, в миг, и сеќавањата престанаа да се одгласуваат.

…