Извадок од романот „Годишни времиња“ на Јулијана Величковска.
…Си мислам, како би ја гушнала Марла во Клубот зависници од фикција. Здраво, ќе речам. Јас сум таа и таа, зависник од фикција. Штом заврши приказната, станувам особено тажна. Знаете, мојата приказна ни оддалеку не е забавна како туѓите. За, веднаш потоа, да додадам: Сакате тажни приказни? Прочитајте ја мојата. Па Марла ќе ме гушне и заедно ќе плачеме.
Но мојата Марла, не пуши, не е слаба и изгубена. Во клубот сум само јас. Нема други зависници. Јас и мојата Марла. Висока, русокоса, совршена. Кога плачам пред мојата Марла не ми е полесно. Напротив. Да се плаче пред Марла е најлошо. Па, Марла потоа ме убедува дека, сепак, не е совршена. Дека нејзиното прекрасно тело боледува често, па мора да посетува места со висока концентрација на кислород. Мојата Марла со мене се состанува во кујна. Има цвеќе во саксија, какво што имаше мајка ми. На состаноците со Марла или зјапам во нејзините цицки, или во цвеќето. За што и да зборуваме, сѐ се врти околу мајка ми.
Знаеш Марла, таа ми велеше дека сум грда. Дека никогаш никој не ќе ме сака ако ја зборувам вистината. Вистината е пипер в очи, велеа. Таа всушност и не ме родила. Знаеш, Марла, мојата мајка повторно родила машко дете, но имајќи го веќе брат ми, одговорила на молбата од една циганка и направиле размена. За таа кутрата, по осум родени ќерки, да може да се врати дома кај сопругот со син, како деветти.
Немаш сила ни јамболлија да испереш! Кој би те зел тебе за жена? А? Треба да можеш да переш јамболлии, да ораш нива со плуг и два вола, да ткаеш черги на разбој и да сучиш зелник со шест кори!
Не можев, Марла. Не можев тоа јас. Јас не бев како неа. Јас бев црна и ситна како мајка ми, циганката. Секој ден стоев пред големото огледало во ходникот и се прашував: личам на мајка ми или татко ми? Оние вистинските. И кој ли ќе е денот кога ќе сум доволно силна, за да станам Пепелашка во куќава? Се молев да не пораснам никогаш. Таа желба, Марла, ми беше ислушана. Не, не верувам во Господ, Марла. И ја гледам во нејзините црни очиња очекувајќи прекор. Надевајќи се на одбивање да се гледа со мене во таа кујна со детски цртежи закачени со магнети врз фри- жидерот и чешма што капе кога водата во бојлерот е врела. Марла правеше чај од ѓумбир и имаше чоколатца на масичката. Но Марла и јас седевме на страшно неудобни дрвени столици. Нели треба да е кауч? Зошто не е кауч? Секогаш се прашував. И секогаш по нешто не дорекував, мислејќи си – да бев на кауч, сигурно ќе го кажев и следново.
Што да ти кажам, Марла? Да зборувам за мајка ми? ОК.
Испотеното суштество, кое е иницијатор на бунтот и револтот што се јавуваат во моите мисли е мојата мајка. Мајка ми не е жена. Никогаш и не била. Првиот збор од овој мој исказ – испотеното, е и првиот епитет за неа. Можеби тоа е и единствениот збор што го објаснува нејзиното битие.
Значи, мириса на пот. А, таа – потта, не е дел од претставата, од замислата што ни се јавува пред очи кога ќе речеме „жена”. Оттука – мајка ми не е жена иако носи здолниште.
Кога Западот би имал помало или воопшто би немал влијание на Балканот, можеби сѐ ќе беше поинаку. Тогаш мојата мајка ќе беше жена, ќе беше сѐ што е една балканска жена – испотено, безживотно, понизно суштество.
Таа, мајка ми, ги сакаше сите. Ме сакаше и мене, но не знаеше да го покаже тоа онака, како што тоа се прикажуваше на холивудските филмови. Нејзината љубов ја почувствував (или подобро: ја осознав) подоцна, кога сфатив дека нејзините прекорувања, всушност, се дел од моето воспитување, моето челичење, за некогаш и јас да бидам мајка, веројатно слична на мојата.
Мајка, хм, мајка… Кога бев малечка си поигрував со тој збор. Ја игравме играта Камај: ка – мај – ка – мај – ка – мај – ка – мај – ка…
Мајката е суштество. Испотено битие. Таа не е жена иако за неа употребувам заменки од женски род, или пак, таа е совршен и идеален пример за жена (балканска жена), која треба да ја сакаш, затоа што те родила или да ја мразиш, поради истата причина.
Знаеш, вели Марла, и јас си имам проблеми со „ре-чениците“од мајка ми: На мајка сѐ се кажува! Вели таа. И денес, ако нешто не ѝ кажам, се чувствувам недоречено. Празно.
Ме теши мене мојата Марла. Се мачи да биде помалку совршена, повеќе човек како нас, смртниците.
Мајка ми вели: Чувствувам дека сум била лоша мајка. Велам: А, што е тоа добра мајка? Еве, покажи ми некоја. Па, не знам, не познавам некоја, одговара. Ех, мајко моја, мене Дизни, тебе телевизиските сапуници ти го испраа мозокот.
Марла ме потсетува дека времето заврши, дисциплината е битна и убаво е што конечно вратите ми се отворени. Оние виртуелните: вратите од стравовите и дилемите. Е, фино Марла. Уште да успеам да ги затворам и да решам каде да заминам откако ќе излезам од твојава кујна. Во мајчината или длабоко во татковината.
За татковината!
Татковината, тоа си ти!
Ти имаш право на глас!
Ах, драга моја Марла, до следната сесија, кога ветувам ќе ти зборувам само за секс, ќе одам надвор и ќе смрдам на пот, исто како мајка ми…
Едно бебешко коритце
стоеше крај патот
пред бандерата
сино како небото
како бојата од спрејот
употребен за политички графит
испишан врз ѕидот зад него.
Ми се плеткаа стихови низ мислите. Стихови, пиво и зелен чај од едно патување. Патување што си го повторувам во мислите. Како современите опции за ТВ канали. Снимам, премотувам, дури и влијаам врз приказната. Нешто како онаа волшебна кутија од Фаренхајт 451. Хартијата гори. Ги запалив сите ненапишани песни за него. Знам дека ќе беа очајно лоши и лигави.
Со градите ја бодам
оваа темно сина маичка
што ја носам
во шест часот наутро
будејќи те
и гушкајќи те
за збогум.
Се прашувам:
те бодам ли
со нив
и во срцето?
Второ патување. Црни дупки. Што навистина се случи, а што не? А што всушност посакувавме? Мојата страна на приказната. Па твојата. Па твојата се менува зависно од расположението.
Кој ќе ги праша
галебите над Тибар
дали летале
кон Дунав
кон тебе
дали те виделе
сам со луле
крај реката седнат
чекајќи ме…
Марла, сонувам! Марла не зборува за соништата. Марла следи некои нови современи методи. Не се занимава со ониричното, ниту со психоанализи, како оние, што ја средиле Мерилин Монро.
И Мерилин била износен чорап, си мислам. Била нечиј омилен чорап. Искинат и излитен, со лабав ластик и мирис на пот и пудра во прав. Но, носела бели чевли, all shiny and new to please the other people’s view.
Нема темна страна на Месечината, Марла.
Всушност, целата е темна.
Сесија 1:
Пациентот доаѓа облечен во црна облека. Таа е чиста, уредна и соработува. Расположението ѝ е соодветно. Изгледа здраво иако тврди дека не се чувствува добро и енергично. Се жали на болки во грбот. Вели дека се чувствува како Атлас. Пациентката вели дека се чувствува тажна. Се жали на несоница поради неможноста да обезбеди доволно материјални средства за семејството. Нејзината појава е кревка, но штом поразговарате со неа, сфаќате дека пред вас стои зрела и силна личност, која знае точно што сака, но умее и да слуша.
ОК, ОК. Здодевно, Марла. Не прави ја твојата статија за човек како мене, аман. Еве на ТВ велат уште еден психопат застрелал дваесетина деца во училиште во Америка. Веднаш по вестите има уште едно од оние реални шоуа, на кои се пријавуваат секакви пациенти. По нив следува ексклузивна емисија, во која еден трансвестит ги открива причините за своето постоење, просветлувајќи многу млади луѓе и давајќи им пример како денес лесно се заработува од туѓите сексуални фрустрации.
Марла, го сакаш ли ти Фројд? А? Да зборуваме за секс, Марла. Не за мајка ми. Доста е Марла, таа врата мора да ја затворам. Таму висат јажиња и глави обесени па откорнати како плод од јаболкница. Таму мириса на свински сапун и шампон од бреза, Марла. На пот и облоги од ракија. Мириса на болест, Марла. На засирена крв врз чаршави и комбиња за брза помош. На апчиња за заспивање, сол и вода, па потоа и шербет. На низок крвен притисок и плетени чорапи. На ориз во тава и пилешко. На еклери. На дебел зелник мириса во таа соба, Марла. Затвори ја вратата. Те молам затвори ја! Нека седи таму, со своите цвеќиња со чудни имиња. Слоново уше. Индијанско перо. Курвиче…
Hush now baby, baby, don’t you cry.
Mother’s gonna make all your nightmares come true.
Mother’s gonna put all her fears into you.
Mother’s gonna keep you right here under her wing.
She won’t let you fly, but she might let you sing.
(Pink Floyd – The Wall: Mother)
Затвори ја ебаната врата, Марла!
Ајде, ќе зборуваме за нешто друго. За секс можеби? Еве ќе ти раскажам што ми се случува на работа. Може ли за тоа Марла, може ли тоа за наредната сесија?
Марла ме гушка и испраќа до лифтот. Ги бришам очите од растечената маскара.
Сесија 2:
Знаеш, дома сите се деца. Јас сум единствениот возрасен дома, Марла.
Кое дома? – ме прашува. Онаа старата. Кај моите, велам. Онаму каде што никогаш не се чувствував како дома. Знаеш, велам, тоа дека девојчињата се туѓа стреа убаво ми го напикаа. Јас немам дом, Марла. Дома е само момент, само миг за мене. Краток. Кога ќе погледнам во нечии очи и тие ме гледаат за возврат. Кога пијам зелен чај, како оној донесен од патувањето. Како вртење во круг. Или возење во стара дупла од ЈСП. Дома е кога врне дожд и преде мачка во исто време. Или додека возам велосипед. Кога зјапам во пламенче. Јас немам дом. Постојано место на живеење. Тоа се моменти на кои се навраќам или ги измислувам. Дома не е константа за мене, Марла. Не како што е тоа за вас, другите.
Сесија 3:
Марла, сонував. Ќе зборуваме ли за секс? Не знам, кажи ми ти. На што мислеше кога доаѓаше наваму? На самоубиство. Чие? Па, мое или на мајка ми. Јас го сакам животот, навистина многу го сакам, само не умеам да живеам, Марла. Научи ме! Правам сѐ, но не живеам. Не умеам, Марла.
(Марла, вратата не е затворена. Има ли некој во станот? Ме слуша ли некој од другата соба? Се зезате ли вие овде со мене?! Треба ли јас да забавувам некого овде, а?)
The lunatic is in the hall.
The lunatics are in my hall.
The paper holds their folded faces to the floor
and every day the paper boy brings more.
And if the dam breaks open many years too soon
and if there is no room upon the hill
and if your head explodes with dark forbodings too
I’ll see you on the dark side of the moon.
The lunatic is in my head.
The lunatic is in my head.
You raise the blade, you make the change
you re-arrange me ‘till I’m sane.
You lock the door
and throw away the key
there’s someone in my head, but it’s not me…
(Pink Floyd – The Dark Side of the Moon: Brain Damage)
Не велам ништо. Само се стишувам. Чекам да помине времето. Зборувам за работа. Зборувам како сега подобро се чувствувам. Нема да плачам овојпат, помислувам. Времето помина. Збогум, Марла. Не ја прегрнувам. Се чувствувам предадена. Премногу врати се отворени таму. Таа ги отвара, или јас, не знам, но морам штом одам, самата да ги затворам.
All that you touch
all that you see
all that you taste
all you feel.
All that you love
all that you hate
all you distrust
all you save.
All that you give
all that you deal
all that you buy,
beg, borrow or steal.
All you create
all you destroy
all that you do
all that you say.
All that you eat
and everyone you meet
all that you slight
and everyone you fight.
All that is now
all that is gone
all that’s to come
and everything under the sun is in tune
but the sun is eclipsed by the moon…
(Pink Floyd – The Dark Side of the Moon: Eclipse)
Решив да одморам малку од Марла. Тоа нејзино совршенство и сѐ што се готви во нејзината кујна, се чини ме прават послаба од обично.
Благодарам, добра сум, Марла, се чувам! – -одговорив на пораката.
Ја обесив својата немоќ зад вратата и зачекорив храбро по плочникот.
Напишав порака во drafts.
Мојата потсвест е тивка, веќе подолго време не ми зборува.
Уште една.
Се чувствував празна. Како бабура на која ѝ ги извадиле дршката и семките и ја подготвиле за полнење, но ете, не стасал филот. Па, можеби, ако не се расипе, ќе ја додадат во утрешната салата. Можеби. Но некој ќе ме проба и ќе заклучи дека горчам како стара марула. И мојот живот како зеленчук тука ќе запре.
Празна сум. Како дрвен молив од кој е извлечена срцевината.