Извадок од книгата „Исповедни финеси“ на Влатко Галевски.

Јули ’63

Предминатата есен престојував на црногорското крајбрежје, во местото Доњи Штој, населба на половина пат помеѓу Улцињ и реката Бојана. Оваа локација „ме залепи“ уште пред неколку години поради моите рибарски склоности (море, река и езеро – Скадарско) и вонсезонските услови кога се избегнува страотниот летен туристички метеж.

Не рибарењето, туку нешто друго ми ги врати сеќавањата овој пат. Помеѓу Будва и Улцињ ја видов таблата-патоказ, која го најавува влегувањето во Петровац на море, а малку потоа и селото Буљарица. Го запрев автомобилот за да си ја прераскажам дамнешната приказна за…

Едно младо момче, кое штотуку го доби статусот – полуматурант, со другарите извидници заслужено ги впиваше јулското сонце и морската сол. Да се биде извидник-кампер во тоа време, требаа само неколку „услови“: платнени црвено-бели гаќи за капење (со врвка); да се спие под шатор на сламарица; да не се биде пребирлив во храната (инаку, се останува гладен) и да не се употребува шампон за коса. И утринскиот и вечерниот „збор“ пред јарболот и знамето како единствен задолжителен „ритуал“ во слободниот живот на извидникот. Се разбира, безделничењето беше сепак организирано: натпревари во пливање, ватерполо, вештина во ориентирање и испит на храброст со ноќен премин низ гробишта (за помладите), „сервис” на песок (тогаш се уште не беше популарна одбојката на плажа)… А, полуматурантот со „пуцвал“ фризура, со поцрнета и насолена кожа и ѓон сторени табани, ги минуваше своите ѕвездени-младешки-шаторски-извиднички денови.

Сеќавањата освежуваат уште некои црно-бели слики од кампот: околина со маслинови, калинкови и лимонови дрвја; половина ден да не се излегува од вода… И некое меѓународно првенство во фудбал на ТВ, на единствениот црно-бел телевизор во кампот… И, првиот солен бакнеж од онаа гимназијалката од соседниот шатор.

Од денешна перспектива, шармот на тогашните логорувања веројатно лежи во отсуството на мобилните телефони и интернетот. Ретките вотерпруф рачни часовници беа врвниот технолошки реквизит за потребите на камперската комуна.

Веста дека тоа утро, на 26 јули, на 500 километри источно од Буљарица, со епицентар во Скопје се случил катастрофален земјотрес, во кампот прозвучи нестварно. Како да исчезнаа сите убавини и задоволства од летувањето. Чудни, збунети и прашални погледи на млади луѓе – што, всушност, значи катастрофален земјотрес? Требаше да минат неколку дена за да бидат потврдени вестите за среќните или за несреќните семејства на камперите. На гимназијалката од соседниот шатор, загинал татко ѝ. Таа и некои други итно заминаа за Скопје. На другите престојот принудно им беше продолжен за уште 15 дена. Потесното семејство на момчето полуматурант беше живо и здраво…

Солидарност – беше зборот што сè почесто се слушаше. Цел свет му нудеше на Скопје солидарна помош. Тито и Хрушчов го посетија разурнатиот град. Скопските извидници во Буљарица добија засилена исхрана, повеќе месо и банани, од солидарните Црногорци.

На Старата железничка станица мајката речиси не си го препозна синот полуматурант, толку многу сол и сонце се беа наталожиле на неговата кожа. Момчето тогаш дозна дека во тринаесетката во Карпош загинале братучетка му и баба ѝ.

…Следната година, како дел од солидарноста, на Кале гостуваше квартетот „Голден гејт“. Како документ на момчето му остана црно-белата фотографија со нивните потписи.

„А солидарност, тој збор, сè помалку го среќавам. Денес, како веќе да не е во употреба“, би рекло момчето од извидничкиот камп во Буљарица, 51 година по земјотресот.

(Полу)матурска

Во име на древните македонски обичаи, навики (од оние убавите) и традиција, неопходно е да се присетиме на играњето челик, ашици, народна, карбитни бомби, камај, собирањето сликички со глумци и животинско царство, стрипови, кришум порно-списанија и „литература”… е, после доаѓа периодот кога внимававме како се облекуваме (соблекувањето дојде подоцна и беше хаотично) и како мирисаме (eau de cologne chat noir) па пушењето, па пипкање и штипкање и првиот филмски бакнеж… И дојде полуматура.

Дотука изгледа се беше добро. Оттука па натаму… голема дупка, како ништо да не се случило, ништо особено ново или значајно, вакуум во сеќавањата, како да нема спомени, како помнењето да затаило. Сè до новиот пресврт во животот. Новиот ден?! Клучниот, битниот Day D.

Четириесет години потоа, четири децении од полуматура.

Фрчат телефони, договарања, проработува класичната фејсбук-мрежа: „Добра кафана, супер лапачка, илјадарка по човек, топ музика со саксофон… и класната ќе дојде!“… Жолтата и шопската веќе начнати, народњаците веќе загреани, „Ај да бегаме мори Васе…“ Се поздравувам, препознавам еден, двајца, петмина… и толку! (Да не сум ја згрешил кафаната?!). Со сите други се презапознавам.

„Уште си во телевизија? Пеете ли уште со Октетот?” прашува една од школските, така фино пополнета – велам не, и се обидувам да се сетам како изгледаше порано, многу порано. Нема шанса, меморијата ми откажала. „Колкави ти се децата, мажени, женети?“ започнува разговор еден од оние на кои не можам да се сетам. Велам, големи се, студираат. „Е, братко, па ти доцниш, јас имам и правнука, осум месеци!” Се обидувам да пресметам, кога успеал да се ожени, да ја омажи ќерката, а на која возраст таа станала баба?! Пресметав дека е можно. „Баш убаво – велам – нека е жива и здрава. А ти што работиш?” прашувам. „Држам гранапче, у куќата у Драчево”. После дојде и класната. Неколкутемина џентлмени и го придржаа столчето. Едниот од нив постојано зборуваше како сè уште е вљубен во неа. Вели, „уште ме држи“. Па после се разви едно оро, па другаркиве сите се фатија на пајдушкото. Скокаат како гимназијалки. Јас и уште еден никако да станеме. Тој нешто го шинал зглобот, а јас не ги знам чекорите. Со Ванчо и Владо зборувавме за секакви работи, ама мислам дека не се слушавме, нешто поради музиката, а и поради неважните теми на разговор. Ме кренаа на „Елено ќерко“. „Е, ова го знаеш, три напред, два назад, а башка и си ја пеел песнава!“ – ме убедуваа.

„Те гледав на некоја телевизија, нешто за филмови збореше”, почнува разговор првиот оддесно на орото. Кимнувам со главата од учтивост и се обидувам да го идентификувам школскиов. „Ама тебе како да не ти текнува кој сум“, вели. Не можев да го скријам моето очигледно двоумење. „Види – вели – ај сети се, и јас сум познат и тоа повеќе од тебе. Не е можно да не си ме сретнал, барем стотина пати.“ Немоќно подигнувам рамена, бадијала се напрегнувам, не можам да се сетам. „Аман бе, школски, па кој ја вози погребната волга во Бутел?“

Шест месеци подоцна ми јавуваат дека неговиот колега го одвезол школскиот со службената волга во вечниот дом. Тешко дека кога и да е во иднина ќе одам на каква и да е школска годишнина.

Ќе биде празно без возачот погребник.