Извадок од романот „Круг“ на Димитар Башевски.
Бев во воз со мал број вагони кој јуреше брзо недалеку од Маказар, фијукаше покрај реката која оди меѓу два рида кон вештачкото езеро. На едно место се создаде голема кривина и возот толку многу се навали надесно што за малку ќе се струполеше во полето. Почувствував силен страв. Но тој одново се исправи и продолжи. Потоа, за миг, ми се стори (тоа беше чувство) како да се враќа назад, како да ме враќа назад кон Маказар, обележувајќи круг. Меѓу заминувањето и враќањето на возот остануваше голем простор, но многу малку време, како еден цел живот помеѓу тоа одење и враќање да траел еден миг, еден замав, еден повев на ветер.
Наспроти мене во купето беше еден човек, господин од околу шеесетина години, со сериозна лика, не многу крупен и стежнат, со густи веѓи под високото чело и пробелена коса, зафрлена назад меѓу двете ќели кои му влегуваа од левата и од десната страна. Ми личеше на еден мој пријател, полициски инспектор во Б. кој беше вљубен во Достоевски и кој беше во состојба со часови да цитира делови од неговите дела. Пред него на поличето под прозорецот на возот имаше пластична чаша од кафе и еден неделник со наслов „Фокус“ Не знаев дека почнал да излегува таков неделник. Гледав во насловот со извесно неспокојство, како самиот наслов да се однесуваше на нешто насочено на мене.
На страната на мажот седеше една жена за која не можев да проценам дали патува заедно со мажот и во каква релација се тие двајцата. Подоцна сфатив. Имаше големи сини очи и широко лице со неколку дамки расфрлени по него. Молчеше со колената допрени едно до друго и гледаше пред себе. Помислив дека е тука поради мене, но не знаев која би била причината да е тука поради мене. Тоа беше чувство. Погледнав во човекот пред себе. Тој сега во рацете држеше една книга со корицата исправена кон мене. Се чудоневидов кога го прочитав името на авторот и насловот на книгата. Тоа беше една од моите книги под наслов „Сарајановскиот каранфил“. Човекот сѐ уште седеше со лице затскриено од книгата што ја читаше или пак само гледаше во страниците, не бев сигурен. Едно време ја тргна книгата настрана со едната рака и ги стави нозете една преку друга. Чевлите речиси ќе ме допреа. Сега требаше нешто да сторам, да речам во врска со книгата, но не успеав. Место тоа, помислив: Колку убави чевли има господинов! Претпоставив италијански. Жолти, не беа со врвци туку со едно елегантно ремче преку што се запетлуваше со мат златеста тока. Бев готов да му речам, имате убави чевли, но тој имаше сериозен израз и тој таков израз ме спречи, така што јас останав на половина – отпрвин со расположение да се подадам кон него и да проговорам, а потоа морав да се тргнам и да се повлечам пред неговата сериозност. Така стоев мошне здрвен и гледав напред без да гледам во некоја точно одредена точка, а кога решив, макар воздржано, да се исчудам што држи моја книга, тој ми се обрати:
„Значи?“ рече.
Јас направив мало движење, скромно, како кога божем се стеснувате кога очекувате да ве пофалат. А молчев и почекав.
„Значи“, повтори тој. „Вие сте“.
Потоа ја помрдна малку книгата во раката.
„Да“, реков јас, и натаму воздржан.
Верувам оти се чувствуваше дека не сум нормално олабавен, дека сум во исчекување што ќе се рече и што ќе се случи понатаму.
„Ние треба да знаеме сѐ“, рече господинот.
Кога го рече она „ние“, сосема се збунив. Не ми беше јасно дали мисли на нив двајцата или можеби на некои други некаде, не знаев.
Тој сега зазеде една поважна поза. Ги симна нозете од една врз друга, се исправи на седиштето, и пак потоа ги стави како претходно. Но сега јаката од сината кошула, на која немаше кравата, малку му се симна подолу отколку што беше претходно, бидејќи тој се исправи нагоре на наслонот. Имаше цврст врат. Жената до него не ја менуваше позата, седеше мирно, но не без извесно љубопитсво и исчекување. Кога тој прозборе, видов дека на левата страна имаше празно место меѓу забите, еден заб му фалеше. Но бидејќи подолго време го немал тој заб, се имаше навикнато на тоа толку што како да го нема тој не недостаток, туку повеќе, би рекол, недостиг. Сепак, тоа што видов дека нема заб, за мене беше тогаш мала потпора, некоја мала предност, како кога ќе видиме кај некого дека има мана.
Во еден момент тој ја поткрена книгата в рака, потоа со задната страна од таа рака потчукна на ташната до него, давајќи ми на знаење дека таму ги има и моите други книги и други мои искажувања.
„Имаме поединости за вас“, рече сега гос подинот. „Но и вие самиот имате белешки, тоа го знаеме, макар необјавени, со ваши коментари за поединости, како она на пример за крштевањето, кога сте запишале: „Така почна мојот живот со грешки…“
Јас го гледав зачуден и еден момент молчев.
„Тоа се белешки по кажувања од една моја тетка подоцна“, реков јас и се сетив на тие два листа хартија испишани на рака. Бев голем кога првпат го видов своето крштелно и куриозитетите што ги содржи тоа, па најпосле и она, белешката, дека мојот живот почнал со грешки.
Како и што би се очекувало, моето крштевање било свечен миг во таа, како што дознав подоцна, тешка и опасна 1948 година. Секако, кршетевањето било радосен ден. Ме облекле како бебе што можело да се облече тогаш, малку попразнично, што значи со свежо испрана пелена и некакво кошулче, ново колку што било можно. По патот кон црквата се направила една мала колона од моите родители, брат ми и сестрите, потоа кумата дојдена од градот (кума од градот), тоа било чест и, нормално, неколкумина роднини и комшии. Сите во испрано облечени.
Денот бил многу убав. Едно сонце, топло, а на влезот од црквата мирис на перуника. Така сум запишал по кажување на тетка ми Вана. Една цела леа перуники. И птици пејачки на старите дрвја долж патеката од надворешната порта до влезот на самата црква. Голема црква. Ме вовеле во холот. Тогаш, иако било лето, мене изгледа ми застудило, и сум почнал да плачам Застанале сите простум и свештеникот го почнал ритуалот. Пред него бил легенот со вода.
Кога ме соблекле, уште повеќе сум почнал да плачам. Ми студело. Свештеникот ме зел в раце (тетка кажуваше дека тој имал некој лош здив), ме кренал и ме ставил во легенот со вода. Ме загрвалил во водата. Ако некој не се роди од вода и Дух, не може да влезе во царството Божјо. Така било тоа. Низ годините, пак, видов дека луѓето не се замислуваат околу смислата на обредот. Дури, во еден весник имав прочитано прашање од читател за тоа каква храна се носи за јадење при крштевањето, дали треба торта, на пример, или пита, или можеби овошје или дали се пие вино и ракија и, најпосле, колку се плаќа? Ова со плаќањето како многу важно. Кога ја читав Библијата низ годините подоцна, видов дека таму не пишува дека бебињата мора да се крштеваат. И за тоа се чудев, но ми беше и убаво што јас, еве, сум крстен како бебе, зашто така правеа сите.
Потоа ме облекле. Сум престанал да кемкам. Свештеникот се оддалечил, влегол во олатарот, а кога се вратил, му го дал на татко ми крштеничето пополнето. Многу години подоцна, како што реков, го најдов крштеничето во една лимена кутија заедно со други хартии, тапии од ниви, договори за купена земја и по некоја заостаната точка од тие години. Точки се викаа посебни купони кои државата во тие први години по Војната ги даваше за да можат да се купат некои производи што ги имаше само многу ретко и недовлно, како шеќер на пример, или зејтин или сапун. Го отворив крштеничето, моето крштениче. Признавам бев возбуден. Го отворив, го загледав и почнав да читам. Бев збунет. Беше смешно, но некако ми дојде и тажно. На крштеничето пишуваше вака: „Денес 27 јули 1948 во селото Макрово (место Маказар, можеби затоа што свештеникот повремено одел да служи и во тоа село) се роди дете од машки пол (што очигледно беше поправано како да било грешка) и доби име Димитрија, со презиме Данаилов, а пак самото крштениче, за чудо, носеше датум 27 јуни, цел еден месец пред да се родам!
По крштевањето ме облекле и, онака собрани долу во холот на црквата, свештеникот ги туркал да излезат побрзо надвор во тремот на црквата. Се најдовме надвор, кажуваше тетка ми Вана и пак го сетиле неговиот здив. Тогаш некој скришно рекол:
„Овој пак смрди на ракија!“
Така почнал мојот живот, со грешки.