расказ од Никола Гелевски, објавен на окно.мк
тизер
Расказ за хистеријата на заведувањето и паниката на сеќавањето.
Да се обидеш да ја пишуваш љубовта значи да се соочиш со јазична збрка: со она подрачје на хистеријата во кое јазикот е и премногу и премалку, претеран (поради безграничното ширење на јас, поради преплавеноста со чувства) и осиромашен (поради кодовите на кои љубовта го сведува и израмнува).
Ролан Барт, Фрагменти на љубовниот говор
Тоа беше новогодишна квир забава во барот Chimney Sweeping. Всушност, промоција на голем ѕиден календар исполнет со дванаесет маскирани лица ‒ меѓу нив и моето, преправено во Оскар Вајлд.
Тие денови болно го преживував раскинот со една девојка. Не беше тоа долга врска, но беше интензивна и драматична, во некои свои делови. Бев раздразнет, поместен, помрднат од својот отпечаток за неколку сантиметри, та затоа со размачкани бои, нефиксиран, разлеан низ просторот (за разлика од сопствениот стабилен и ироничен отпечаток во календарот). Ме дрмаше трескавичната состојба која Ролан Барт (во Фрагменти на љубовниот говор) ја нарекува „паника на сеќавањето“. Попросто речено, не знаев што ми спрема минатото.
Во еден момент од вечерта, негде кај полноќ, ѝ се залепив ‒ како ноќна пеперуга на единствениот светлински извор во просторијата ‒ на една девојка која стоеше крај мал шанк во аголот. Ми беше свртена со грб, кон ѕидот, но ја гледав во ѕидното огледало ‒ отаму можеби впечатокот за светкавост. Површно се знаевме од книжевните кругови. Беше чудникаво убава, меланхолична, бледа, мистериозна – противречен спој на еротично тело и ангелско лице. И имаше некаква растрепереност која, барем во огледалото, не можев да ја разгатнам ‒ мрачно ама присно уметничко дело. (Un)heimlich. Барајќи излез од својата емотивна здробеност веројатно ѝ се залепив сметајќи дека необичната убавина може да биде фармакон ‒ нешто што може да лечи, но и да убие. Пред да ѝ пријдам ‒ можеби затоа и пријдов ‒ го фатив нејзиниот поглед во кој се мешаа надеж, вина, благодарност и страв што значи сето тоа.
‒ Вечерва особено јако ме дрма хистеријата на заведувањето ‒ ѝ реков.
‒ Ролан Барт ‒ таа се насмевна, стравот го снема од погледот, иако и понатаму беше баеги комплициран.
‒ Плус паниката на сеќавањето.
‒ Раскажи ми. Кои се тие панични слики?
‒ Срцето потскокнува зад мене, спрепкајќи се од камчиња, издраскано и речиси скршено, не може да ме стигне.
‒ Ова е ко цртан филм, гиф емотикон ‒ се смее таа. ‒ Па причекај го!
‒ Втората слика може да биде пепелиште. Седам во дворот пред сопствената изгорена куќа, сред кршот, и го реконструирам минатото според работите што ми се ронат под прсти…
‒ Не ми се свиѓа споредбава. Претерана е. И патетична.
‒ Нек биде тогаш чудесно дрво, таа девојка, што ме напушти… Одеднаш дојде џиновски бран, ја искорна и ја однесе… Иако, да не се лажеме, ја губев цело време, копкавата вода ми ја одземаше, малку по малку…
‒ Копкавата вода или ти самиот? Си ја одземаше силата, малку по малку ‒ вели чудникавата девојка во огледалото, заострувајќи ме како молив.
‒ Заправо, ко торнадо што растура шупа, така ме зафиука таа девојка, и ме изротира, баш ко во цртан филм.
‒ Она кога двата лика во цртаниот ќе се најдат пред провалија, па прво гледаат во гледачот, па во бездната под нозете, па пак во гледачот, и конечно се стрмоглавуваат.
‒ Ме оддува ко прасечка колиба…
‒ Или те исшмукала ко школка, па сега ветрот завива низ празната черупка ‒ ме зафркава девојката во барот.
‒ Ова, што те сретнав тебе, вечерва, ми наликува на голема среќа. Но извини, однапред, ако испадне грозен јад ‒ ѝ велам.
‒ Мураками, познатиот маратонец, има генијална англиска фраза што ја собрал од некој колега-тркач: Pain is inevitable; suffering is optional. Болката е неизбежна, но патењето е прашање на избор.
Тоа ме освои, сосем. Произнесувањето на фармаконот. Следните неколку часа непрестајно бамборевме ‒ се исклучивме од барот, раздрдорено меурче што плута сред бучно море ‒ главно за мистериите на љубовта, за мојата изгубена љубов, која ја нарековме Калипсо („Не беа баш седум години, не беа баш ни седум месеци, можеби не беа ни седум дена… Не знам. Тоа нешто треба да го ставам негде, во мојот мемориски поредок…“ „Добра сум за сложувалки, искористи ме, но најмногу сакам со животни ‒ со коњи, на пример ‒ и со пејзажи…“)
Отидовме во мојот стан. Водевме љубов. Прстите ми тонеа во нејзината неверојатно мека, нежна и еластична кожа. Во темницата зад нас пулсираше река, светкајќи како дива свила.
* * *
На разденување, раздразнети и пијани, кратко ја игравме играта „Се сеќавам“ (тоа не е игра, заправо, туку книга на Жорж Перек, Je me souviens, составена од 479 пасуси кои сите почнуваат со зборовите „Се сеќавам“).
‒ Почни ти, јас ионака те удавив вечерва ‒ ѝ понудив.
‒ Се сеќавам дека месец и пол од терасата имав поглед на гробишта.
‒ Се сеќавам на еден лажен епитаф: Тоне во постела од Киркини треви.
‒ Се сеќавам на ежето што се криеше зад кактусче.
‒ Се сеќавам на неверојатно меката и еластична кожа на една девојка во која тонев.
‒ Се сеќавам кога бев нетрпелива со речениците, како да виткам оригами. И уште сум.
‒ Се сеќавам на смешните колачиња што ми ги направи Калипсо.
‒ Се сеќавам на точната констелација на лузните зад неговото уво и вилица, и како ги пресликував на плафонот над мојот кревет.
‒ Се сеќавам дека лежев врз срушено стебло во нејзиното лозје и отприлика половина час гледав јато птици кои се обидуваа нешто да ми кажат правејќи најневеројатни фигури во воздухот…
‒ Се сеќавам како се садат чешниња лук: со два прста се туркаат во земја со опавчето надолу. Во ровка мекост, како во перница, како успивање. Па се поклопуваат со грутки земја, и се оставаат.
‒ Се сеќавам како жестоко, на дожд, паднав од точак.
‒ Се сеќавам на неговите најболни сеќавања.
‒ Се сеќавам на нејзиниот фустан со мачиња за кои мислев дека се зајачиња.
‒ Се сеќавам дека еден човек еднаш ми пријде со лудиот улет: „ме дрма паниката на сеќавањето“.
‒ Се сеќавам на друг улет: за секој наш чекор отисокот на стапалото е веќе тука.
‒ Се сеќавам дека убавиот младич Солемн бил оставен од нимфата Аргира во која бил заљубен. Се сеќавам дека Афродита го ослободила од љубовните јадови претворајќи го во река. Но тој и како река пател по Аргира. Затоа божицата му ја подарила моќта на заборавот и од тогаш сите искапени во таа река биле лишени од љубовните маки.
После уште малку се смеевме и заспавме.
* * *
‒ Свеста за загубата на Калипсо на фацата ти доаѓа три секунди после будењето ‒ ми вели таа. Веќе има шолја во рацете. Ме гледа од фотелјата во мојата спална.
‒ Твојот поглед ко магнетна резонанца. Баш би сакал да ми го направат тој скен на сонот, да ми закачат електроди и да ме снимаат цела ноќ, да видиме на што сме, барем за сонот.
‒ Не знам дали тоа го прават нашите болници ‒ вели таа.
‒ Мислам не. А, драга моја, дали си сигурна дека се три секунди? Можеби таа ми доаѓа и пред самото будење, можеби тоа ме буди?
Не се смее. Бледа е и на дневна светлина, и исто така застрашувачки убава.
‒ Си мислам, не сум магнетна резонанца. Можеби поглед длабок ко бунар со вода?
‒ Бунар какви што има на венецијанските плоштади: фрлаш камче и дури после шест секунди од подземниот свет слушаш леден плискот.
‒ Негде меѓу три и шест секунди ‒ конечно се насмевнува.
‒ Ти си преубава, чудесновишна вештица која прибира сништа, ко оние пердувести треперливи ладала-птици за ловење кошмари… ‒ ѝ велам.
‒ Ти можеш да ме викаш и Мнемозина.
Внимателно го чува кафето во чашата, како тоа да е некое животинче кому му пружа заклон, но не и доверба. Се враќа во мојот кревет. Ја гушкам.
‒ Извини, ептем, за агресивноста, за хистеријата и паниката. Скроз ми се допадна што одма го препозна Ролан Барт. После допаѓањето само ескалираше, мада не бев доволно свесен дал стандардно лудеам, деновиве, или стварно лудо ми се допаѓаш…
‒ Мене ваљда ми се допаднаа референците ‒ ме зафркава.
‒ Деновиве манично ја исчитував книгата на Барт, Фрагментите, обидувајќи се да разберам… Пред тоа ги читав Љубовните повести на Кристева, па Мураками, Арундати Рој, на тема забранети љубови… Прашањето е: постои ли поголема тегобност од чувството дека не можеш да им веруваш ни на сопствените чувства? И дека сопствената душа те лаже или ти зборува полувистини?
‒ Јас се бавам со истата тема, анализирајќи го Светилникот на Вирџинија Вулф ‒ вели Мнемозина и го вади тефтерчето од ташна. ‒ Сакаш да слушнеш?
‒ Аха, за да разберам што чувствуваш.
Еве неколку примери како ликовите на Вулф имаат тешкотии да ги именуваат сопствените чувства: госпоѓицата Ремзи „никогаш не може да го каже она што го чувствува“; господинот Ремзи во еден редок момент на сензибилност „како да испробуваше, експериментирајќи, некој израз за новото расположение“, а потоа, не успевајќи да го најде, „го употреби стариот, иако беше несоодветен“; Лили Бриско во момент на немоќ вели дека „човек не може да го каже она што го сака“, а кога слика амбицијата ѝ е со потезите на четката „да го зафати самиот трепет на нервите, самата ствар, пред од неа да се направи нешто друго“. Вилијам Бенкс, семеен пријател на Ремзиеви, покажува одредена наклонетост кон Лили: сепак, како што дознаваме, тој „не бил ’заљубен’; станувало збор за едно од оние некласифицирани чувства кои се толку чести“.
‒ Антоњони во клучните филмови ја има истата тема. Егзистенцијалниот грч на неговите ликови не настанува зашто тие нешто чувствуваат па потоа престануваат тоа да го чувствуваат, туку зашто едвај или погрешно или воопшто не го препознаваат она што го чувствуваат. Тие не можат да си веруваат самите на себе, а камоли еден на друг.
‒ Знаеш дека Антоњони и Бергман умреле на ист ден, 2007? На кои филмови мислиш?
‒ На славната трилогија од почетокот на шеесеттите: Авантура, Ноќ и Стемнување. Во Авантура за време на излет една љубов ќе биде заборавена, а ќе биде заменета со друга, која нема да го преживее крајот на филмот. Во Ноќ ќе умре една брачна љубов, а мажот истиот ден ќе се обиде да најде утеха во прегратката на друга жена и ќе се откаже од идејата. Во Стемнување љубовта, веднаш по нејзиното обзнанување, ќе биде негирана.
‒ Ми се свиѓаат книжевните, апстрактните, теориските муабети за љубовта… Има тука некаква еротичност, на дистанцата, не? ‒ се насмевнува Мнемозина и се бутка во мене.
‒ Барт го вели истото: дека всушност никој сериозно не се бави со дискурсите на љубовта. Тоа е просто осамен и презрен жанр… ‒ верглам додека Мнемозина ме гризе, за стомак!
‒ Како си слаб! Не можам фино да ти го фатам месото ‒ се жали додека ја туркам.
* * *
За време на појадокот-ручек (пржени јајца, двопекчиња, авокадо, хумус, маслинки ‒ тоа што секогаш имам дома), решаваме да бидеме заедно и дента, не само зашто ни е фино туку и за меѓусебно да се предозираме…
‒ Истата стратегија ја избрав и за разделбата со Калипсо: сатурација.
‒ Сатурација секирација ‒ вели таа.
‒ Ни беше толку интензивно што бришевме сè пред нас. И го избришавме целиот свет. Но не создадовме нов, јебига.
‒ Збори ми, ко да сум некоја друга жена – иронична е Мнемозина.
‒ Тоа ми е тотална мистерија: сосема и драматично да се направи рез, после завршената љубов, или веднаш да почнат обидите таа да се стави во некаков утешен поредок?
‒ Можеби е тоа едно те исто, можеби резот е воспоставување поредок… Славното политичко прашање.
‒ Добрата страна на ваквите прекрасни катастрофи е што ти живнува сеќавањето на речиси сите претходни љубовни врски. Во свеста периодов ми се појавија важни сцени со некои други претходни девојки, наизглед заборавени…
‒ Добрата страна на убавите катастрофи е и успорувањето на времето. Веројатно заради тоа и меморијата почнува да се враќа, да се простира, свеста бара аналогии за да се рекомпонира, да ги интегрира свежите искуства, веќе џитнати во минатото…
‒ Ти текнува на онаа феноменална инсталација, 24 Hours Psycho, на уметникот Даглас Гордон: во мрачна галерија цел ден се прикажува Хичкоковиот Психо, но успорено, со две сликички во секунда, наместо со 24. Така филмот трае 24 часа. Сите движења се толку бавни што лесно можат да се регистрираат и најнезабележливите детали. Ќе бидеме заедно 24 часа, така, Мнемо? Сега сме отприлика на пола.
‒ Ми се свиѓа концептот на Гордон. Укажува на поврзаноста на филмот со фотографијата, која е негова статична честица. Двата кадра во секунда речиси се замрзнато време, нешто неповратно изгубено во минатото, додека 24 кадри се реалното време и сегашноста. Да, можеме да бидеме заедно 24 часа, добар циклус.
Во еден момент Мнемозина ми заличува на Калипсо. Што ми прави морници. Штотуку ми се причини дека посекотината прифатила да се претвори во лузна. Таман помислив, очајно надевајќи се и враќајќи ги дванаесетте часа наназад, дека месечевата девојка ќе ја истисне сончевата… Дали двете приказни се споени садови?!
‒ Океј, ќе бидеме заедно уште 12 часа, но потребни ни се правила: дневните муабети за Калипсо треба да се одвиваат над вода. Може? Ноќта ни личеше на некакво потопување, можеби во сон, ама други се тие фрекфенции и агрегатни состојби…
Се сеќавам на некои од работите со кои ја опсипував претходната ноќ: „Дури и кога се наоѓав под вода таа ми фалеше повеќе од кислород… Поради нејзе ми се помешаа стварноста и сонот, како кога ќе се помешаат морска и слатка вода.“
‒ Во мене како да има октопод кој цело време вбризгува јаки дози на мастилави опијати во моето минато со неа… И не можам да се ослободам од тие, да ги наречеме, халуцинации…
‒ Не се халуцинации туку краткотрајна навала на допамин или фенилетиламин. За радост, восхит , еуфорија. Љубов, тоа се ендорфини.
‒ Цинична си. Пред здробен човек. Додуше, сега малку од малку спастрен.
‒ Извини. Сфаќам. Спомени ти ги бомбардираат неподвижните и незасолнети мисли.
‒ Ко торнадо што фиука низ школка.
‒ Aко стварно толку ја сакаш, нема друго решение освен да погледнеш право во себе.
‒ Тоа „себе“ звучи ко чаура, музика од черупка. Збориш за огледало?
‒ Огледалата не чуваат спомени. Она што јас го кријам во својот куфер не е огледало туку парче стакло; површината му е заматена со матна и валкана вода која во себе задржала нешто поважно од кристалниот тек, провиден и проѕирен до дното.
Во тој момент Мнемозина веќе немаше никаква врска со Калипсо. И, чудно, тогаш некако се претворив во неа. Се чувствував себе низ неа, ги имав само сетилата што ја допираат нејзе, или ко во мене да постоеја само делчињата допрени со нејзиното вилинско стапче. Другото беше мртво. Или чад. Или расчеречена жаба што чека импулс. Ама не престанував да се бунам.
‒ Дури и кога сеќавањето успешно некаде ќе го затуриш, не можеш да ја избришеш историјата што тоа ја произвело. Историјата не може ни да се избрише ни да се измени. Тоа би било еднакво со уништување на твоето суштество.
‒ Чуј, има техники со кои може да се прчка и по историјата и по суштеството, само треба да дозволиш… Освен тоа, си гледал СФ филмови? Стварите просто испаруваат кога некој временски патник нешто менува во иднината…
* * *
Се сеќавам дека тогаш (додека таа изговараше: се сеќавам на големи мртви гранки кои пловат по река како рогови од елени што чекорат по дното) толку многу се испотив што помислив дека целата вода во моето тело сака да обликува верзија на мене, и да побегне.
‒ Имаш осмотска способност за впивање, Мнемозина.
‒ Само те преплавува „океанското чувство“, мил мој. И не се плаши. Не сум ни Кирка ни сирена…
‒ Тој славен израз, океанско чувство, прв го употребува Ромен Ролан 1927 во преписка посветена на религиското искуство, која ја водел со Фројд.
‒ Ние сме тотално во водената тема, ко да сме чистачката и чудовиштето од филмот Обликот на водата – се зафркава Мнемозина.
‒ Сакаш да те избањам? Да ти ја потопам убавата глава? Да проверам, можеби си Медуза?!
‒ Жива вода си ‒ Мнемозина прифаќа, сè прифаќа чудесновишната девојка собрана од барот Chimney Sweeping. ‒ И цело време ме соблекуваш и облекуваш. А божем имаме митолошко-психоаналитичарска сеанса, The Talking Cure…
‒Магиско-психоналитичарска. Митолошка чат-пат… Знаеш дека изворите на реките Лета и Мнемозина се многу блиску? ‒ ненајавено ѝ се придружувам во кадата.
‒ Јас и ти сме ко Берта Папенхајм и Ана О, а не ко Медуза и Персеј ‒ вели таа и со своите нозе ми ги притиска рамењата, дур не потонам.
‒ Ако ме давиш, ќе продолжам да ти дробам за Калипсо ‒ се заканувам.
‒ Само напред ‒ вели, и ги трга нозете од мене. ‒ Башка, твојава када потврдува дека љубовта е трамбулина од пајажина: нема овде многу рипање и мрдање.
‒ Додека таа излегува од, факт, тесната када, сфаќам дека ме шмука во себе ко вртлог паднати влакна…
Чешлајќи се во огледалото вели: ‒ Мене твојата средба со Калипсо ми наликува на средба меѓу една срамежлива личност која е практично гола и една љубопитна личност која е практично слепа.
‒ Не беше баш така. Ја носев во себе како калем. Она беше ножот со кој ријам по себе. Љубов.
‒ Можеби повеќе страст отколку љубов? Иако таа поделба е малку застарена. Можеби се ендорфините и другите дрогички во игра кај двете, но страста сепак малку се разликува од љубовта: повеќе е агресивна отколку взаемна, повеќе е волја за доминација отколку желба, повеќе е опсесија отколку мелодија, можеби е дури повеќе омраза отколку љубов? Никол Аврил вели дека страста наспроти љубовта е ко канибализам наспроти гурманство.
‒ Љубовта е всушност јазичен и оксиморонски простор: сакањето е омраза итн.
‒ Аврил, голема почитувачка на Ролан Барт, вели и дека страста личи на белите џуџиња, изумрените ѕвезди, бескрајно намалени, кои поради преголемата густина се губат во космосот каде што ги голта некоја црна дупка.
‒ Не е тоа толку просто. Во Ана Карењина ги имаш двете состојби, Ана и Вронски на страната на страста, и Кити и Левин на страната на љубовта. Тенки се тие граници и се мешаат. Во филмовите на Вонг Кар Ваи љубовта и страста исто така се испомешени, ко во Расположени за љубов. Двата главни лика, Меги и Тони, како да се одрази на љубовната авантура на нивните сопружници, сенки пренесени од друга приказна. Но ужасно снажни, повистинити од „реалноста“.
‒ Знам како да те ослободам од неа, сеедно дали е љубов или страст ‒ ми вели Мнемозина, директно гледајќи ме со огледалски мазните очи. ‒ Ама тоа не можам да го изведам во када. Мада го изведувам со вода.
* * *
‒ Спремен си за обредот на Мнемозина? ‒ прашува таа и полни две чаши вода, од големото пластично шише во оставата. – Постапкава ја видов во еден роман, Како да бидеш двете, од Али Смит.
– Се осеќам ко дете пред сопствената роденденска прослава: микс од трема и бесмислена веселост.
‒ Вака: во оваа чаша е водата на заборавот. Во оваа чаша е водата на сеќавањето. Прво испиј ја оваа. После причекај малку. А потоа испиј ја и втората ‒ вели таа.
‒ Ама обете се наполнети со вода од мојата остава. Како едната може да биде за заборав а другата за сеќавање? Водата е иста.
‒ Па во различни чаши се ‒ вели таа.
‒ Значи, битни се чашите, а не водата? Како истата вода може да биде обете? Можеби заборавот и сеќавањето се едно исто?!
‒ Не тупи. Само испиј ги чашите по предвидениот редослед. Прво водата на заборавот.
‒ Веќе не сум сигурен која е која чаша ‒ ѝ велам. Таа тогаш ги истура двете чаши и пак ги полни со чешмовача. Ми покажува: Заборав. Сеќавање.
Копчам. Ама пак ми се појавуваат прочитани ствари, зборови негде заточени, ја тормозам Мнемозина: ‒ Никаква смисла нема глупиот ритуал. Ко и животот, впрочем. И кога би имал некаква натегната смисла, пак е бесмислен, оти каква има смисла воопшто да постои смисла?
‒ Ја кочиш играта, го одложуваш соочувањето со мене. Што е океј. Но, чуј: во бесмисленото постоење смислата на наполнетава чаша е да биде испиена, а смислата на моето говорење е да ме слушнеш. Смислата на животот во моментов си ти, а јас сум твојата. Сè има смисла, освен ‒ сè.
‒ Супер ми е како збориш. Ко да размачкуваш гипс, сè фино и глатко.
‒ Те заѕидувам, ко Поовата мачка ‒ се зафркава Мнемозина.
‒ Ме заѕидуваш во себе?! Или ми пишуваш по гипсот, ко Грејс Кели на Џејмс Стјуарт во Прозорец кон задниот двор…
‒ А и филмот Misery го памтиме, не се чатали безвезе…
‒ Калипсо, значи: едновремено префинета и бесрамна. Заправо, толку бесрамна што е префинета. Пркосна дива чесна анархична нерафинирана и непредвидлива, а истовремено и тривијална и откачена – клинка џамбаска. Слаткаста; великодушна; цинична; ама секогаш кога беше цинична веќе во наредниот миг стануваше великодушна.
‒ Пак ми цитираш нешто. Целиот си вештачки и лажлив и наведуваш на двосмислени траги. И кај и да тргнам, ќе згрешам, тоа правиш од мене, изгубена ловџика, исмејана ‒ вели Мнемозина.
‒ Добро. Ајде да го направиме обредот. Да ја истераме Калипсо. А ако притоа исчезнам по ѓаволите…
‒ Обредот е прост: прво испиваш една вода и сè забораваш: после испиваш втора вода и од нејзе сè силовито се враќа, сè се концентрира во една мемориска плоча, сеќавање големо ко сервер на Амазон. Ништо нема да осетиш. Ќе паднеш во транс. И во таа состојба сè ќе ми раскажеш. Кога ќе се разбудиш ќе сфатиш дека сеќавањето ти е сосема поинакво. Ќе се сеќаваш без страв или нелагода. Ќе се сеќаваш само на она на што стварно треба да се сеќаваш ‒ ми вели таканаречената Мнемозина, таканаречената божица на сеќавањето.
‒ Чекај. Ова не е заебанција ‒ ѝ велам. Ќе ја испијам, значи, првата чаша и тогаш сите сеќавања ќе ми поиспаѓаат од главата, како некој да ставил скала крај моите ѕидови, како да сум куќа, и ми се качил на кровот каде што сè на што се сеќавам е уредно наредено како керамиди. И тогаш тој што ми се качил на глава почнува по ред да ги вади керамидите и да ги фрла доле на земја, сè додека не останат само голите рогови и гредите. Така некако?!
‒ Мање-више ‒ вели таа.
‒ А дали моите сеќавања при падот се редат уредно или се сокршуваат и завршуваат ко куп шут?
‒ Не сум баш сигурна, обредов всушност не сум го правела, јас сум нешто ко лажна Мнемозина (и баш ради тоа стварна:), ама процедурата е таа…
‒ И тогаш, во таа бескровна состојба ‒ ѝ велам ‒ ќе го испијам ова, така? И тогаш истите стари керамиди, сите одеднаш, ќе полетаат од земјата, и оние што останале цели и парчињата од разбиените, и тогаш ќе полетаат како огромно јато птици со крути крила и уредно ќе слетаат на мојот отворен кров, повторно редејќи си се преку некогашните соседи? Сè се враќа на истото место? А моето квргаво минато ќе се израмни ко кора за шупелка?
‒ Ваљда ‒ вели Мнемозина.
‒ Па која е тогаш целта на сето тоа?
‒ Целта? Целта, мил мој, очигледно, е токму моментот, кога сите керамиди, то ест сеќавања, си заминуваат. Тоа е можеби момент кога си во состојбата во која си бил пред да се родиш. Ко новороденче. Соголен, изложен на временските услови. Сè ти е ново. Отворен како потполно нова куќа во која сеуште никој не живеел.
‒ Аха, и тогаш стариот кров повторно се враќа врз мене? ‒ прашувам.
‒ Да, но ти во меѓувреме ќе го имаш мигот без него, својот момент на чистота. Алхемичарското нигредо. Тоа е она чувство кога ќе осетиш дека си роден само поради еден единствен момент, и тој момент токму сега се случува. Баш тогаш обредот почнува и ти почнуваш да ми раскажуваш… Тоа е Обредот на Мнемозина.
* * *
И дојде 24 часот. И Мнемозина влезе во кочијата од тиква и замина од мојот живот.
Пред да замине, како да чека нешто, отиде до прозорецот и погледна надвор, во темницата, или во сопствениот одраз ‒ не можев да проценам.
Се сеќавам дека на моето реторичко прашање „Има ли нешто поздодевно од далечното минато?“ таа одговори: „Можеби иднините во кои нема да има никакво минато?“
Дали ме промени? Дали беше успешен нејзиниот обред?
Не сум сигурен. Но бидејќи искуството со неа беше толку силно, морав да го раскажам. Дали е тоа доволно, приказната за обредот, за обидот да ги смениме теченијата, да ги ресетираме сеќавањата, да се влееме еден во друг, за да бидеме обете?!
Можеби беше измамничка? Можеби сакаше да заборавам на себе за да бидам некој друг за неа?
Можеби сè е продукт на мојот раздразнет мозок, склон кон најисконструирани конфабулации, склон да суши-лаже и да плете опашки со лажги?!
Можеби обајцата имавме иста намера: да се сместиме точно во средината меѓу знаењето и незнаењето? Ко во Прокрустовска када. И да се цмиздро-кикотиме од таму.
Инаку, митската Мнемозина е немилосрдна и не носи спокој; груба е и жилава и мрачна; научниците и поетите и сликарите ја сметале за мајка на сите музи, па дури и за изумителка на зборовите…
Мојава беше поинаква.
*Шестиот, претпоследниот дел од расказов во голема мера е преземен од романот How to be Both од Ali Smith. Уколажирани се реченици и од други автори, на некои места, без посебно наведување.