Промотивно: нов расказ од Калина Малеска
Стојам спремна на стартот. Дури и мавтам заедно со илјадници други учесници на Скопскиот маратон 2017 (јас ќе трчам полумаратон) кон дронот што поминува над нас, нешто што вообичаено не би го сторила.
Тргнуваме низ плоштадот кон Камениот мост. Се наоѓам некаде меѓу првите во колоната тркачи. На конференција сум, некаде во блиска иднина. Се зборува за објективноста во оценувањето на книжевните дела. Во публиката има многу луѓе. Се јавувам за да ја порекнам таа теза – не постои објективна евалуација, тврдам. Како еден аргумент го наведувам Вилијам Блејк: неговата поезија била речиси незабележана во текот на неговиот живот, неговите песни дури подоцна почнале да се ценат. Другиот пример ми е Вашингтон Ирвинг: тој, напротив, бил многу популарен, а денес неговите книги се помалку познати и ценети отколку во времето кога пишувал. Поголем дел од присутните се против мојата теза, но аргументите не им се убедливи. Брза сум, претркувам дел од оние што беа пред мене.
На мостот Гоце Делчев веќе се наоѓам на натпревар во фудбал во блиска иднина. Играм и напад и одбрана, и лев бек и десен бек. Играм подобро од сите, давам неколку голови. Притоа се здобивам и со повреда. Мора да ме шијат, но тоа не ми е пречка да продолжам со играта. По фудбалскиот натпревар, има и други видови натпревари со пречки, кои лесно ги совладувам.
И веќе се наоѓам кај Зоолошката градина. Пишувам неколку текстови за катастрофалната општествено-политичка ситуација, за корупцијата, за енормни богатења на поединци во земја смелена од сиромаштија, за долгогодишното однесување со државата како да е приватна сопственост на властите. Пишувам, зборувам, објаснувам, образложувам, изнаоѓам решнија, укажувам на заблуди. Кога гледам дека некој ме претркува, веднаш собирам сила за да го претркам. Не дозволувам пред мене да се најде некој што бил зад мене.
На раскрсницата на Илинденска кај Воена болница ме претркуваат две девојки кои носат некакви знамиња или постери, на ова жешко време тешко е да се изнајде вистинскиот збор за она што првпат на овој маратон го гледам. Испишани се бројки; успевам да се сетам, тие го означуваат времето за кое овие две девојки ќе стигнат до целта, барем така мислам. Ако сакам и јас да стигнам за тоа време, ќе треба да ги следам во чекор. И ги следам, уште стотина метри. Бројките полека, полека се смалуваат, јас забрзувам за да станат поголеми, но моите чекори не влијаат на бројките, тие сé едно се намалуваат со исто темпо додека ги губам од вид многу побрзите девојки. Многу мразам да мијам садови. Уште повеќе мразам кога ќе падне чаша и ќе се скрши, тоа ми отвора дополнителна работа. Не, не е баш така, не мразам уште повеќе, мразам исто, секогаш исто мразам да мијам садови и да чистам. Маж ми е секогаш уморен и го боли нешто. Затоа не помагам, така вели, не за друго. Заборавам дека „помага“ не треба да биде соодветен глагол за поделбата на домашните обврски. Или не заборавам. Тој мисли дека си прави услуга, но не знае дека она што треба да ме измори го претворам во предност: мускулите на моите раце и на грбот стануваат посилни при чистењето, помислувам на Карате Кид како го мие автомобилот со истите потези што ги користи во борба. Јас трчам, јас не се разболувам – тој е уморен, тој е болен, тој има проблеми со грбот и ’рбетот. Мисли дека одмара. Но неговиот одмор е подем на мојата сила. И веќе не ми пречи миењето садови. Или само така си велам, а не е вистина.
Некаде накај улицата на која треба да свртиме од Илинденска и да се упатиме кон студентскиот дом Гоце Делче ме престигнува Бети. Се вртам: зад мене има малкумина, ни една десетина од оние што ги имаше некаде кај Зоолошката градина. Кога ме престигнале? Не видов дека толку многу протрчале крај мене. Добро е што има вода, добро ми доаѓа да се напијам и да ја истурам врз косата зашто веќе добро знам дека сум прегреана. Музиката од мобилниот телефон се пренесува низ слушалките и свири во моите уши, па успевам да се залетам за да ја преминам Партизанска, да не чекаат предолго возачите на автомобилите.
Кај студентскиот дом Гоце Делчев вртиме кон населбата Хром. Се чудам зошто толку многу луѓе на Фејсбук не се разбираат едни со други. Некој ќе напише нешто, а дел од коментарите под тоа немаат врска со напишаното. Реагираат како да е напишано нешто сосема друго, а не она што е напишано: Немаме вода. Па кој ви е крив што сте изградиле толку згради; Ми стигна преголема сметка за струја. Е, па, сите добри луѓе ги искористуваат; Наставничката по географија ме истегна за коса кога бев дете. Супер беше во наше време, нели.
Кога при крајот од Хром вртам полукружно во правец кон Центар, поточно кон Аеродром, по Мито Хаџи Василев Јасмин (така ли се викаше оваа улица, булевар, што и да е?) веќе немам илузии, знам дека нема да можам да трчам побрзо од сега. Оние кои сé уште трчаат кон Хром се релативно малку, приближно исто толку колку што беа кога претходниот пат трчав полумаратон пред четири години, но тогаш некако како да ми беше полесно кога се наоѓав на истава оваа точка од патеката. И зошто толку ми се моча? Да не не требаше два пати да земам вода? Иако, тоа не би требало да има врска, секогаш кога трчам и кога сум пиела вода, таа си испарува низ потта. Одеднаш ми текнува дека и вчера го имав истиот проблем, ме фатила некоја стомачна настинка, требаше да пијам увин чај. Ги гледам сините тој-(така ли се вика, не можам да прочитам на ова жешко време)тој-кабини, тоалет-кабини, ама така ќе изгубам многу време. Можеби ќе испари, но не испарува, го прескокнувам следното пиење вода кај Капиштец, иако е жешко. На раскрсниците по пат успевам да го подзабрзам трчањето, за да не чекаат долго возачите на автомобилите.
Во Ценар има навивачи, бодрат, викаат, тоа помага, а секогаш велев дека бодрењето не помага – или некој е добар во спорт или не е, или може или не може да издржи, каква врска има бодрењето. Имало врска. Или не е до бодрењето. Можеби е до срамот, не сакам да трчам толку бавно додека ме гледаат толку многу луѓе, па забрзувам, успевам да забрзам.
Кај Тутунски комбинат сфаќам, и без да се завртам назад, дека сум меѓу последните, дека едвај издржувам и дека ми е многу потешко отколку пред четири години. Имам седум-осум килограми повеќе отколку пред четири години, стомачна настинка каква што немав пред четири години, а и четири години повеќе отколку пред четири години. За среќа, малку заврна, па ги лади прегреаните тела. Устата ми е страшно сува, и тоа не се сеќавам дека ми се случуваше пред четири години. На пунктовите даваат и парчиња портокал – што помага, но краткотрајно. Ме претркува маратонецот кој веројатно ќе стигне прв на целта, ова му е веќе вториот круг околу Скопје, додека јас го трчам првиот. Тогаш се присетувам дека пред четири години ме претрка некаде кај Бисер – не е истиот, но темпото, претпоставувам, не може да му е многу различно – а не овде спроти Палма, место кое ми претставува ориентациска точка. Кај ориентациската точка за првпат помислувам дека нема да издржам, нема да стигнам до целта, живеам во Аеродром, можам само да си продолжам до дома. Треба да си продолжам до дома, сé понатаму би било мазохизам. Не сакам да се предадам, ама знам дека уште долг пат ме чека, до Булевар Србија, па назад до центар. И за одење е премногу, а камо ли за трчање. И така од Палма до Булевар Србија, цело време сум во криза и дилема да се откажам. Пишувам расказ што го насловувам Трезорот и царскиот син, врз основа на Ламјата и царскиот син, сите исплати секогаш се заглавени во трезорот, една пародија за тоа добро би дошла како одмазда за седумнаесетгодишно отплаќање на кредити секој месец за основно скромно живеалиште. Без расказот и без игнорирање на луѓето на кои станбеното прашање им е лесно решено, ќе останам загубена како единствениот преживеан патник на потонат брод среде океан. Затоа расказот. Во расказот ќе се зборува за Ќе биде за Ќе почне дека Расказот може конференцијата Што сакав да кажам за време на конфернцијата Како ми беше таа главната поента Како ја формулирав Ги мијам садовите Може, ете, да, расказ за полумаратонот, па тука и конференцијата, фудбалот… не, не баш, тоа си се мои приватни мисли, некоја друга структура ќе смислам… Булевар Србија. булевар Србија. булевар Србија. булевар Србија. булевар Србија. Булевар Србија – е зад мене.
Се движам кон Бисер. Трчам, но и тркачите кои во моментот одат се побрзи од моето трчање. Сфаќам дека, освен вообичаената жештина, новата тежина и новиот проблем со мочањето, имам уште два нови неочекувани проблеми: кожата на стомакот ми е воспалена, сигурно од синтентичкото прслуче или маица, во комбинација со потта – така си рационализирам, а веројатно е последица на триење на кожата преклопена од дополнителните килограми. Жари неиздржливо, а ако не застанам овој момент, ќе ми се направи уште посериозна рана. Но не можам да застанам, зашто ако застанам нема да можам да продолжам. Нозете ми трчаат автоматски со истото бавно темпо, ако застанат нема да успеам да ги придвижам. Ни на раскрсницата не можам да забрзам, веќе не се грижам за возачите на автомобилите што чекаат. Другиот проблем е уште поголем, патиките ме удираат напред на прстите и знам дека имам плускавци на секој од десетте прсти на нозете. Требаше да знам дека ова не се патики за долги патеки, ги носам секојдневно на трчање, но трчам по седум-осум километри, тоа не е исто со дваесет и еден километар. Патиките се кожни, место платнени. Не се погодни за долго трчање.
Ја здогледувам таблата: сум поминала 18 километри.
При крај сум!
Уште цели три километри имам…
По осумнаесет, три изгледаат малку, но дури сега го разбирам она што го гледав претходната вечер на документарен филм за една група истражувачи на Сахара кои се откажале од походот откако еден од членовите умрел од дехидрираност. Мислев дека треба да најде волја да ги извлече последните капки сила за да преживее, ми изгледаше дека не даде сé од себе. Но, не било така. Тој што не бил во некоја екстремна ситуација, не може да знае. Таа што не била во некоја екстремна ситуација, не може да знае. Телото едноставно не може повеќе. Волјата нема никаква врска со тоа. Волјата има врска до одреден степен, понатаму не може ништо. Телото откажува и толку. Ни свеста за блискоста на смртта не може да го поттикне телото, ако целата енергија му е исцрпена. Кој не бил во таква ситуација, не може да знае. Кој не живее во корумпирана држава, не може да ја сфати опседнатоста со политика. Кој не работел од утро до вечер, не може да го сфати гневот кон привилегираните. Кој не видел… Телото, ми се чини, веќе не може, ни три километри, па ни триесет метри. Но умот ме потсетува дека сé уште не пристигнал тој момент кога телото веќе не може; тој момент е блиску, но сé уште не пристигнал. Крајот на Сахара е пред мене, ја поминав целата, само треба да излезам од неа. Уште два ипол километри и таму сум. Не мислам на ништо. Заборавам да мислам, што е дополнителен проблем зашто секогаш кога трчам, размислувам за нешто, оваа празнина е чудна и патот изгледа подолг, а разранетите нозе не можат да запрат и не можат да забрзаат, само трчаат рамномерно, бавно, поминати се веќе три часа и знам дека веќе сум наведната, не личам на човек што трча, туку на човек во агонија. Но, никако не оди да се откажам на последните два километри.
Пред финишот, повторно во Центар, пред плоштадот, има многу луѓе кои ме бодрат извикувајќи ми го името напишано на бројчето закачено на маицата. И тогаш знам дека ќе истрчам до крај.