Извадок од збирката „Смртта долетува насмевната“ на Стефан Марковски.

Сепак сме Светлина

Судницата е исполнета до последно место.
Совршена тишина.
Обвинетиот станува и се обраќа:
– По 36-ти пат јасно и гласно изјавувам: не сум виновен. Она што го напишав за обвинителот, за градоначалникот, не е закана за неговиот живот! Напротив, се работи за метафора…
– Приговор! Обвинетиот повторно ја сведува расправата на некакви си фори, на шегобијство, целејќи да ја минимизира одговорноста за упатените закани по живот кон обвинителот. Воедно, не смееме да заборавиме на фактот дека Законот на Светлината уште еднаш е прекршен со инволвирањето каква и да било повеќесмисленост.
– Приговорот е прифатен.
Адвокатот на обвинетиот станува.
– Г. Судија, немам намера уште сто пати да појаснувам на почитуваниот суд дека мојот клиент, по професија поет, располага со слобода да употребува, за нас неконвенционални реченични конструкции за изразување сосем трети желби или намери, при што неговите творби е сосем можно да се протолкуваат на најразлични начини. Некогаш, дури и како противречни во однос на Законот на Светлината.
Тишина. Безизразни лица.
Судијата има чуден тик да си го чеша носот со кружно мрдање на устата.
Сите очи вперени кон обвинетиот.
Адвокатот на обвинителот подига рака за збор.
– Почитуван суде, мојот клиент, почитуваниот г. градоначалник Темелко Врсковски претрпе повеќе од сериозни психички повреди како резултат на поетовата фора, метафора или како и да се нарекува. Преживеа духовна криза. Да, духовна криза, почитувани дами и господа, која нѐ засега сите нас, граѓаните на Величенственград.
Погледнете му го само погледот на почитуваниот г. Градоначалник! Не е воопшто ист!
Тој ниту еднаш повеќе нема да може да се кандидира за градоначалничка функција бидејќи Партијата на Светлината никогаш повеќе од очигледни причини нема да ја прифати неговата евентуална кандидатура!
Наместо некогашниот животен жубор, во очите му се наѕира меланхоличната тешкотија на неговото постоење. За него, целокупната реалност е одеднаш поинаква. Тој почнува да живее во свет бескрајно полош од оној кој самиот ни го создаде, толку извонредно Светол, среќен и опчинителен… Ах!
Светот кој поетов, пак, го создава, е толку поразличен од вистинскиот. Од нашата Светлина, која сме ние самите!
Неговиот свет е лага и ментална манипулација создадена од искривен разум. Впрочем, како што и самиот еднаш нагласи – тој и не создава благодарение на својот разум, кој го нема!
Мракот на овој свет соодветствува на душевниот мрак на оној од кој бил создаден, мракот карактеристичен за душите на луѓето кои пишуваат воопшто.
Адвокатот на обвинителот седнува.
Судијата тропа.
– Го молам обвинетиот да се изјасни дали има да додаде нешто пред обзнанувањето на пресудата? Да го потсетам уште еднаш споменатиот дека доколку ја признае вината и се откаже од искажаните зборови, казната ќе биде драстично намалена и сведена единствено на јавно спалување на сето негово творештво и одземање на дадените награди, почести и академска титула.
Обвинетиот ја движи главата лево-десно.
– Во тој случај, ја изрекувам следната пресуда: Согласно јасно и недвосмислено пропишаните закони на Величенственград кои забрануваат секаков вид двосмисленост и неугодна компарација, обвинетиот е казнет со затворање во мрак во вкупно времетраење од 6 века.
Во надополнение, заради поклонството кон Семрачниот, бројот 6 како дијаболичен симбол ќе му биде втиснат врз челото на обвинетиот.
Ги повикувам стражарите на спроведување на правдата.
На обвинетиот му ставаат лисици на рацете и го изнесуваат.
Пред излегување, ја свртува главата:
– Сепак сме Светлина.

Каде што се раѓаат чудата

Ноември во Автокоманда го беше развиорил сето липово жолтило долж булеварот. Секое ветренце оддаваше впечаток дека се работи за гигантски бран од лисја кој завршува онаму кајшто автомобилските гуми како свињи се прпелкаа среде уличното блато.
Големата кула од каде почнуваше оваа населба беше слеана во околното жолтило.
Дедо Стојадин беше полуподвижен 78-годишен полковник во пензија, самец со одамна изгубено семејство, тема на која избегнуваше да зборува.
Поседуваше голем, раскошен стан на 17-от спрат и срцеви проблеми, карактеристични за 78-годишните дедовци.
Потекнуваше од познатото струмичко село Градашорци.
Негови потстанари беа Кирил и Климентина, млад брачен пар од Чаир.
Кирил беше очен лекар во фаза на отворање приватна ординација, Климентина – гинеколог.
Сон им беше да имаат две деца, машко и женско. Машкото ќе се викаше Јаков, женското – Кибела.
По многуте обиди за биолошка импрегнација, лекарите едногласно заклучија дека Климентина, осудена на судбинска иронија каква само животот знае да создаде, не може да роди.
Населен во јужниот дел од станот, дедо Стојадин беше старец со, по малку ретки и несекојдневни навики.
Како една од нив, сметаа Кирил и Климентина, населени во северниот дел, се вбројуваше и чувањето домашна кокошка за која дедо Стојадин убедено тврдеше дека поседува мистериозни и непознати за јазикот на науката, моќи кои му делуваа исцелително и му помагаа да функционира како нормален човек, иако Кирил и Климентина не веруваа во остварливоста на вториот дел од актуелниов исказ.
„Хах“ – ќе се насмевнеше дедо Стојадин, „таа кокошка е мојата душа, моето срце живее заради нејзе“.
Кокошката која се одзиваше на „Петра“, името на најголемата младешка љубов на Стојадин, беше по потекло од родното Градашорци, што ги наведе Кирил и Климентина на заклучокот дека приказните за исцелителните моќи на кокошката се, всушност, приказни за изгубените дни од младоста на кои генерал-мајорот и навистина помислуваше гледајќи ја во перјата.
Петра беше дотолку негувана што и ара папагалот на Кирил и Клиентина како да и завидуваше.
Една вечер, на дедо Стојадин му се искомплицира состојбата со срцето. Кирил итно го одвезе во Државната болница. По кратка интервенција го упатија на домашно лекување.
„Мора да минеш неколку дена во омилената насока на македонскиот административец – хоризонтала“ – му порача дежурниот специјалист-кардиолог.
Следното утро Кирил и Климентина решија да го преуредат својот дел од станот и да разместат неколку плакари, маси и компјутерското биро.
Сонцето одамна го беше одминало зенитот кога заврши прераспоредувањето и Климентина уморно седна да го испие последното кафе за денот.
Истиот миг се чу ѕвончето на влезната врата. Пошта.
„Ах, до кога ли мислат да ја поскапуваат струјава, мајсторе?!“ – му се обрати на поштарот, потпишувајќи го подадениот лист.
„Ни овцата не би била овца кога би знаеле самата да се стриже, домаќинке“ – одговори мистериозно насмеаниот поштар и замина.
Една дамка на ѕидот отспротива и го привлече вниманието на Климентина која зеде една крпа и ја протри додека не се изгуби во ѕидното жолтило.
Враќајќи се назад кон вратата како да почувствува триење од некое меко тело.
Обете нозе ѝ трепереа од умор и не знаеше дали чувството е своевиден сон или обратно и продолжи.
Состојбата на дедо Стојадин во следните неколку денови дополнително се влоши.
„Што ти е, дедо Стојадин?“ – го праша Климентина, гледајќи го втренчена во пребледнетото лице.
„Со денови не си каснал ништо освен супа!“
Старецот едвај успеваше да ги придвижи усните.
„Каде… е… Петра?“ – праша.
„Аххх… кокошката… Пак исто, дедо Стојадин! Ти реков, имаш ти и побитни прашања да си поставиш моментов.“
По неколку мига, додаде:
„Одам да ти купам нешто ново, да те окрепи“.
Пазарот беше начичкан со илјада и една дребулија.
„Добар ден, чичко Ставре“ – му пријде Климентина на еден постар продавач во син мантил.
„Ооооо здраво Климентинке, како си ми?“
„Како да бидам, чичко Ставре? Дедо Стојадин…“
„Пак неарен, а? Ах… добро е судниот час да нѐ испрати по ред.“
Климентина воздивна и рече:
„Дај ми марула, домат и краставички, ко секогаш“.
Со зачуден поглед вперен кон пилето оставено на маса во најлон ќеса, запраша:
„А бе чичко Ставре, си почнал и пилешко да продаваш?“ – ја зеде в раце најлон ќесата, разгледувајќи го месото.
„А не, ова ми го остави комшијата Ратко. Свежо-свежо. Не е за продавање.“
„Но, чичко Ставре, ми треба да му сварам супа на дедо Стојадин. Да се окрепи малце човекот.“
„Не знам што да ти речам, ќерко. Штом е за дедо Стојадин…“
„Знаев дека нема да има проблем. Да му посакаме брзо оздравување!“ – се оддалечи занесената Климентина.
„А откај му е на комш…“ – се препна, и без да го доврши прашањето, продолжи.
Враќањето во станот донесе ненадеен шок. Дедо Стојадин лежеше совршено неподвижен, со изгубен пулс.
Во собата имаше медицински лица: две сестри и доктор.
Од неговата десна страна седеше Кирил.
„Го изгубивме. Жалам“ – кратко констатира докторот.
Атмосферата истиот миг онеме.
„Не може…“ – се обиде да прозбори Кирил.
„Пробавме сѐ, верувајте“ – се надоврза докторот.
„Разбирам, докторе.“
Во рок од неколку минути собата остана населена единствено од мртвото тело на старецот.
Остатокот од денот мина тивко. Оброкот наменет за дедо Стојадин стана вечера.
Го закопаа уште следниот ден.
По неколку дена Климентина почувствува болка во стомакот. Беше бремена.

Бездомна случајност

Пред повеќе години бев сместен во централното градско подрачје, така што, на патот кон и од факултетот, секојдневно наидував на десетици познати лица, меѓу кои и она на еден педесетгодишен бездомник кој го запознав во автобус.
Со својата половинаметарска црвеникава брада и разбушавена светла коса чија вистинска должина ја скриваше секогаш наметнатата качулка, да го наречеш „ексцентрик“ просто не беше доволно. Секако, ексцентрик чија ексцентричност во ништо не ја надминуваше онаа на малодушниците кои можеа да бираат меѓу ваков и онаков живот.
Но, и неговото немање избор не било од раѓање.
Еднаш, на прагот од зградата во која за време на студените денови преспиваше во својата мини-скривница од картонски кутии, ми ја раскажа приказната на својот живот.
Не знам од кои причини покажуваше целосна доверба во еден студент кој два или три пати му имаше донирано пар десетки.
Ми раскажа за својата кариера како доктор по општа медицина, двата разводи од кои излегол без потомок, преживеаната коцкарска катастрофа во која изгубил имот вреден две двоспратни куќи и уште три автомобили, ми ги разоткри и своите шверцерски бизниси во Италија, кога и неколкупати влегол во кострек со мафијата од кои, по убиството на единствениот, вонбрачен син, едвај излегол здрав и жив, ми опиша и дел од бруталните „закони“ на кои се темелеше нејзината организација, плановите за одмазда кон убиството, предвременото апсење и депортирање, животот во затвор и боемското клошарење кое го довело до дупката во која преспиваше во времето додека ми го раскажуваше сето тоа.
Ми раскажа дека бил двојајчан близнак со женско. Не ја видел сестра му со години. Рече дека ѝ одзел заб додека обајцата биле во утробата. Така, тој имаше уште еден заб меѓу горните единици, односно вкупно триесет и три, а таа триесет и еден заб.
„Око за око, заб за заб, сигурно немаше да бидам просјак да сум ѝ одзел око“ – рече еднаш.
„Зошто?“ – го прашав.
„Си видел ти некогаш просјак со три очи?“
„Не.“
„Е па, нема ни да видиш.“
„Мислиш дека ќе беше атракција?“
„Ќе бев закон. Подвижна верзија на Законот на атракција“ – одговори на шега.
Животот што го одживеал бил побурен од оној на повеќето поети кои ми беа закон во тој период.
Сепак, најизненадувачки се чинеше фактот дека освен што беше факултетски образован, неговите општи знаења ги надминуваа оние на некои професори на факултетите кај кои посетував настава. Внимателно го слушав, надевајќи се да научам нешто по секоја искажана реченица.
Особено ми се врежа идејата која ми рече дека го претставувала неговиот, еднаш заборавен животен принцип: „Животов е случајност. Шанса која мора да се искористи за да се оддржуваме во најдобрата психофизичка состојба што можеме; во спротивно, како би можеле да се обидуваме да ја спознаеме подобро? Вежбај ги телото и духот. Секој ден, секој миг. Некои луѓе, како јас за време на коцкарските денови, неопходноста од вежбање и себеподобрување ја заборавиле. Не дозволувај емоциите да ти ја заслепат животната шанса.“
Последен пат го видов додека чекаше некој од градските автобуси во близина на железницата.
Пред една година на централниот дневник го прикажаа неговиот труп.
Смрт од замрзнување.
Незаборавна е насмевката на тоа мртво, бело, ледено лице.
Беше стуткан во едно ќоше од паркот на триесесеттина метри од Собранието.
Сабајлево поминав оттаму.
На истото место седеше една педесетгодишна жена.
Ѝ оставив две банкноти.
Рече дека Бог ќе ми помогнел и дека во животов ништо не било случајно.
Ја рашири насмевката.
Имаше само една единица меѓу горните заби.