Извадок од романот „Куфер за тројца“ на Живко Грозданоски.

1. Коприна Цветанова

So, you thought you might like
to go to the show?…

1. Олгица Поленикова

So, you thought you might like
to go to the show?..

Олгица Поленикова е педесетитригодишна професорка по книжевност од Скопје. Се роди во град Битола, во доста имотно семејство, а дипломира на катедрата по Македонска книжевност и Јужнословенски книжевности во Скопје. Веднаш почна да предава Македонски јазик во гимназија. Своевремено уживаше во тоа, но сепак беше преамбициозна девојка, и набрзо се запиша на постдипломски студии, во Париз. Со отворено срце го изживеа својот најголем град, во секоја смисла на зборот, трите години и десетиците различни љубовници, а кога магистрираше, се врати дома.
Сè уште беше почетокот од осумдесетите. Го преведе својот магистерски труд, објави уште неколку труда, и по извесно време доби професорско место во државниот Филолошки Факултет „Блаже Конески“ во Скопје.
Целата се предаваше кога им предаваше книжевност на студентите: париските професори ја заразија со таков порив што таа сметаше дека во себе има ентузијазам за следните педесет години. За волја на вистината, книгите беа нејзината единствена страст. Никогаш не се омажи, предчувствуваше дека нема да биде добра сопруга. Но сите студенти беа нејзини деца..
Изгледаше мошне добро за свои години, и сè уште се зборуваше дека има многу љубовници. На промоции и други настани често се појавуваше со различни мажи, а нејзините студенти се кикотеа. Незлонамерно.
– Овој ѝ е многу позгоден од тој претходниот. – ќе речеше некој.
– Кој претходен? – ќе одговореше друг.
– Тој што го носеше во кинотека кога ја сретнавме. – ќе вратеше првиот.
Божурика се бавеше со книжевна критика. Имаше широки теоретски познавања и многу богато читателско искуство. Пишуваше за сè и сешто. За класици, за странски и домашни автори, за конкурси, за книжевни награди… Беше читана главно од две причини: не пишуваше позитивни критики, и имаше откачен стил.
Нејзините студенти ја обожаваа и… редовно ѝ ги даваа своите ракописи.
Млади, надежни автори.
Читањето на ваквите ракописи, барем на почетокот, ѝ претставуваше задоволство. Божурика со радост им пристапуваше, правеше забелешки, а потоа им ги враќаше на студентите со добронамерни совети.
Но, со текот на времето, квалитетот на ракописите опадна. Односно, како сè да опадна: животот стана сè понапорен, студентите сè понезаинтересирани, сеопштата атмосфера, сè потешка… И така, професорката нерадо ги читаше ракописите, сè до оној ден кога во нејзиниот кабинет влезе навидум уште еден од нејзините…“

– „…уште еден од нејзините недоквакани студенти и ѝ даде уште еден недоквакан ракопис…“ промрморе Коприна Цветанова, го притисна тркалезното копче од големиот монитор од нејзиниот стар компјутер и се исправи на нозе. Почна да се шетка низ станот.
Педесет и три годишната професорка по книжевност беше посветен читател, и сосем природно ѝ доаѓаше да гради однос и со телото во коешто беше затворен текстот. И независно од тоа дали читаше роман, мени, или брошура, за квалитетот на она што го читаше најдобро сведочеше начинот на којшто ги вртеше страниците: или нежно минуваше со прст долж нивниот раб, или пак немарно ги подвиткуваше и им правеше ситни брчки. Исто и кога читаше на компјутер: за да сврти страница, понекогаш го допираше тркалцето на глувчето како најосетливите делови од себеси, а понекогаш нетрпеливо удираше со прстите по стрелките на тастатурата.
Понекогаш текстот просто заморен и ни сакаше да ги врти страниците. Тогаш, испечатената хартија ја оставаше превртена наопаку, и си замислуваше како буквите испаѓаат од неа, или го притискаше тркалезното копче на мониторот, замислувајќи како црните букви неповратно се слеваат со црнилото на исклучениот екран.
Кога читаше ракописи од своите студенти, некако многу почесто го притискаше копчето.
Погледна низ прозорецот. Карши нејзиниот стан, од другата страна на булеварот Партизански одреди, се наоѓаше Градската библиотека. Низ вратата излегоа неколку млади луѓе.
Професорката Коприна Цветанова ги загледа, а потоа се сврте кон црниот монитор.
Да ви ја ебам младоста анемична…
„Париз во осумдесетите“. Имаш ли ти поим што беше Париз во осумдесетите? Побарај некој податок за Париз во осумдесетите, барем вие лесно можете да најдете слика за сè… „Со отворено срце го изживеа градот.“ Бре, бре… а, ако беше затворено?… Инфаркт?
Стоеше боса на паркетот. Врз себе имаше само проѕирна бела ноќница. Тукушто стана од креветот, а веќе чувствуваше умор. Досадно ѝ беше. Сè ѝ беше досадно. Работите што можеа вистински да ја изненадат стануваа сè поретки, и потешки за наоѓање. Понекогаш посакуваше да замине некаде, но знаеше дека насекаде би ја чувала истата досада во различно пакување.
Погледна во часовникот до мониторот. Единаесет. Погледна низ прозорецот.
Еден човек ја чистеше оградата околу библиотеката Браќа Миладиновци.
Ги затвори очите. Слушна како вратата од бањата зад неа се отвора.
Ги отвори. Човекот од другата страна на булеварот клечеше крај оградата и корнеше трева.
Повторно замижа. Неколку влажни чекори минаа крај креветот и ѝ се доближија.
Ги отвори очите. Човекот крај оградата сега стоеше исправен на нозе.
Сети нежен притисок од дланки врз половината, над колковите. Ги затвори очите. Топол здив на вратот, под десното уво. Две дланки што бавно се лизгаат нагоре, нанапред, и се мушнуваат под ношницата. Два прста што нежно ѝ ги поткреваат градите. Два показалци што нечујно се лизгаат од под градите до пупките, и остануваат таму. Палци од другата страна на пупките. Притисок.
– Ооох…
Една тенка, мазна бела рака подаде прст кон мониторот. Друга ѝ ги држеше обете гради.
– Е па, професорке, што велите?
Коприна Цветанова се сврте кон мазното лице на својот дваесет и четири годишен апсолвент. Го погледна в очи.
Можеби сепак би требало да заминам некаде…
Го турна врз креветот, му се доближи и седна врз него. Со обете дланки го фати за рацете, бавно се наведна и ги спушти своите гради врз неговите. Почна полека да се трие од неговиот гол скут и да ги поместува усните нагоре по вратот, воздишка зад воздишка, сè до неговото уво.
– Да ви ја ебам младоста, колега…
Ги подигна бедрата, ја спушти едната рака меѓу неговите и нејзините нозе. Го погледна и му се насмевна.
– Ак…
Ги подзатвори очите, ги подотвори усните, и полека се наби надолу.
– …ооох?

2. Ѓорѓија Славеновски

Daddy, what else did you leave for me?

Ѓорѓија Славеновски, четириесетгодишен татко на две полнолетни деца, до пред пет недели работеше како главен мајстор во една градежна фирма. Беше надпросечно добар работник, но откако неговата ќерка ја раскина шестмесечната врска со синчето на газдата, одлучи да престане да ја поднесува надменоста на газдата, која сега како токму кон него да беше свртена. Своеволно се најде во ситуација да бара друга работа.
Ѓорѓија беше стар занаетчија, делкаше и редеше камен, ама, како што си врвеше времето, сè поретко наоѓаше работа. Ѕидарството, според Ѓорѓи, беше видело и поарни денови, а во денешно време луѓето сè поретко ѕидаа куќи. Или пак можеби тој не знаеше да си го продава занаетот?
Како и да е, Ѓорѓија беше без работа. Додуша, тоа не го потресе којзнае колку: жена му земаше добра пензија, а ќерка му работеше во банка и одлично заработуваше, па често му фрлаше по некој денар на помалиот брат, средношколец.
Но Ѓоре беше од оној сој луѓе што не можат да седат дома. Затоа, почна почесто да се гледа со роднини и пријатели, да оди на шах со соседи, и така, по две недели ракии, салати, кафиња и муабет, успеа да дојде до повремена работа во комуналното претпријатие во Карпош.
Ѓорѓи се сметаше за домаќин човек и не се срамеше од никаква чесна работа, но не можеше да не ја спореди радоста мајсторлакот со безличните физички напори во комуналното. Иако набрзо почна да се двоуми дали да ја батали оваа работа, одеше во општина по потреба, слушаше која му е задачата, земаше алат и фаќаше пат под нозе.

Денес Ѓорѓи го паркира камиончето пред пазарчето Буњаковец. Требаше да ја исчисти и среди оградата околу Градската Библиотека, па затоа, во камиончето стави и косачка за трева, ножици за кастрење, клешта за жица, мала рачна пила, метла, боја, разредувач, и четки за бојосување.
Ги остави алатите во дворот од библиотеката, појде до портирницата, кажа зошто е дојден, и се врати надвор.
По два-три часа работа веќе ја имаше покосено тревата околу оградата и ги имаше искорнато корењата од грмушките. Со метлата набрзина го собра сето ѓубре во неколку мали купчиња.
Му остануваше само да го пресече дрвото срастено во оградата крај влезот во библиотеката и да ја офарба оградата.
Фарбањето беше она што посебно го нервираше. Не можеше да не се чувствува по малку понижен гледајќи се себеси како наместо со мајсторлак се занимава со монотоното движење четка горе-долу.
Уште еднаш за миг помисли дали веднаш да ја батали оваа работа. Ама само за миг.
Ја остави метлата и појде до алатите. Ја зеде моторната пила и застана пред дрвото.

3. Мартин Ѓоков

Daddy, what d’ya leave behind for me?

Мартин Ѓоков, дваесет и четиригодишен апсолвент на правниот факултет во Скопје, веќе еден месец и три дена бавно излегуваше од депресија. Беше симпатичен дечко, висок и слаб, со кратка црна коса, но девојката, со којашто одеа точно шест месеци и три дена, му раскина. Мартин се чувствуваше како да му ја одрале кожата, тешко успеваше да се помири со тоа да не ја гледа, но одбиваше да ѝ се јави.
Мораше да си го чува ’рбетот.
Од татко си, директор на градежна фирма, имаше научено дека двата најважни делови од човечкото тело се ’рбетот и јајцата. Стариот негов, кога бил основец, се скарал со наставничката по биологија и повторувал седмо одделение. Сепак, запаметил една реченица од учебникот.
’Рбетниците се единствените живи суштества кои сами си наоѓаат храна.
Јајцата, според татко му, се важни од повеќе причини, но тие треба да се покажуваат само во определени случаи – само на жени и на душмани, што понекогаш му доаѓа едно исто. Во секој случај, ’рбетот, односно арматурата, е основата. И зградата, ако нема здрава арматура, лесно ќе се сруши, нели синко?
Мартин сакаше да го почитува татковото начело, но понекогаш едвај успеваше да излезе накрај со потребата да го чуе гласот на Кристина. Тогаш, го земаше телефонот, го вртеше бројот, и дури во последен момент го прекинуваше повикот. За да помине кризата, се трудеше да биде зафатен со нешто. Да не мисли на неа и, пред сè, да не мисли на себе, затоа што тоа беше многу пострашно.
Бараше да се занимава со нешто за побрзо да му минува времето, но тешко му одеше, сè до пред две недели, кога од никаде не му се јави колега со кој се немаше чуено долго време. Саше, кој пред неколку месеци се вратил од волонтирање во Словачка, го потсети Мартин дека пред три години заедно со уште тројца другари основаа невладина организација, и го праша дали сака да учествува во проект поврзан со неформално образование на млади. Мартин, кој и онака немаше никаква работа, се согласи, и сега требаше во рок од две недели да држи предавања на средношколци на тема „урбани концепти“.
Веднаш се согласи. Кога го слушна предлогот за држење предавања, првото нешто што му излезе пред очи беа десетина девојки со пеглана црна коса, кои во раскопчани блуски со бели куси ракави го гледаат и ја грицкаат гумичката на врвот на моливот.
Рака на срце, Кристина немаше пеглана црна коса, а и Мартин никогаш не се палел на бели блуски и грицкање гумички, но ете, баш таа слика му се напечати во мозокот.
Сега Мартин бавно чекореше кон Градската Библиотека. Денес требаше да држи ново предавање, а за да не се депримира сам дома, излезе два часа порано, и, иако предавањето му почнуваше во два часот, тој во дванаесет веќе се движеше долж тротоарот кај Градежен факултет.
Отсутно гледаше пред себе, отсутно сврте в лево, и отсутно влезе во дворот на библиотеката.
Дури потоа застана. Неговата визуелна перцепција патуваше флегматично од очите до мозочната кора, но кога најпосле стигна, го трогна на чуден начин.
Мартин се сврте и погледна зад себе.
До дрвото крај влезот од библиотеката стоеше брадест човек со пила во едната и цигара во другата рака. Чуреше од устата и гледаше во дрвцето. Не изгледаше среќен.
Му се виде многу познат, но не можеше да помисли зошто би познавал некој работник од општината. Ги намршти веѓите и го напна мозокот.
И се сети.
Таткото на Кристина.
Крај дрвото стоеше творецот на неговата несреќа. Жената што тој ја создаде му нанесе болка.
Го обзеде неразумна лутина, но во истиот момент се смири, а Мартин продолжи да чекори кон скалите пред библиотеката.
Со исправен ’рбет.
Тогаш повторно застана.
А јајцата?
Се сврте и зачекори назад кај дрвото. Човекот таму ја допуши цигарата, ја фрли на тротоарот, ја згази, и се фати за пилата. Мартин застана до него.
– Извинете, планирате да го сечете дрвово?
Брадестиот не го ни погледна Мартин.
– Да, треба да го сечам…
– Не смеете.
Брадестиот застана. Се сврте кон Мартин со раширени очи.
– Како тоа, не смеам?
– Така, не смеете. Како што гледам, вас ве испратила општината, а дрвово е во посед на градската библиотека, така што немате право да го сечете.
Мартин знаеше дека стариот не знае кој е. Знаеше дека таткото на Кристина е еден од оние конзервативци што не сакаат да ги видат момчињата на ќерките сè додека истите не им дојдат дома со сериозниот предлог.
Сега се сврте кон дрвото, со пилата в рака.
– Дете, оди бркај си работа, и остави ме и ја да си ја гледам работата…
Нервите на Мартин почнаа незабележливо да осцилираат. Му се приближи на Таткото. Го подигна тонот на гласот.
– Господине, извинете, ама навистина не смеете да го сечете дрвово.
Човекот се наведна, мирно ја положи моторната пила на земјата, ја фати курблата со едната рака и почна да влече. Зборуваше и ја влечеше сајлата наизменично.
– И мене… не ми е мило што го сечам… ама… наложено ми е да го сечам… и ќе го сечам…
Се сврте кон Мартин. Пилата не палеше, и тоа очигледно дополнително го нервираше.
– …а ти бркај работа.
Мартин се фати со двете раце за оградата пред дрвото. Се почувствува како правник.
– Ако пробате нешто, прво, ќе одговарате за напад на физичко лице, а потоа и за загадување на животната средина.
Брадестиот го смршти лицето.