Лидија, или сè што знам за жените (извадок)

Извадок од романот „Лидија, или сè што знам за жените“ од Тихомир Јанчовски.

Широк сокак

Здраво Лидија,

Знаеш што, среќа што ова само ти го читаш (засега, а може и засекогаш), оти да знаат луѓето дека сѐ дотука е напишано од вчеравечер до сабајлево во 8, а во меѓувреме и отспав, и тоа убаво… ќе си помислат дека човеков (јас) е 100% отиден, некој манијак, кај можело толку да се пишува? Што е ова? Осум страни А4, тесен проред, за 12 часа? Не е чиста работата. Како да ви кажам? Тоа се вика инспирација, а јас си имам муза, и таа се вика Лидија. Инспирацијата се вика и вдахновение. А, Лидија може има прекар, оти е од Битола, ама не го знам. Не ми ни треба. Замисли да ја завикаат Музата. Оти некој напишал книга за неа. Грдо. Што ми требаше ова, сега заборавив со што требаше да продолжам. Ми секна мислата. Одлета. Ќе одам да ја побарам во дворот, може е на некое дрво, или во тревата.

Ја најдов. Почнувам.

Кога сум Битола, обавезно седнувам Широк Сокак. Односно, задолжително. Тоа е најубавата улица во Македонија. Од горе, откај сатот, до долу, до Офицерскио… неколку минути одење, ништо повеќе. Сокакот не е само улица, и не е само широка, туку е КОРЗО, шеталиште. Во Скопје нема корзо… а имало. За корзото скопско само слушам од прикаските на комшијата Боре, роден е 43та, а јас не сум го шетал, одамна е исчезнато. Имало во Скопје не едно, две… второто било Џафте корзо. Боре комшијата одел таму и демнел женски, грицкал спорја… а кога се оженил шетале и заедно таму со сопругата, тетка Нада. И тоа сега веќе го нема. Аш.
А, Битола си го задржала корзото, и алал да ѝ е, многу убава работа. Еве завчера, шетам таму со Ник, мојот пријател, еден од ретките што се вратиле во Македонија од Кенада (а роден е таму, не тука), и тој ми вели: Тихо, по корзо не се шетат по бермуди, ќе те мислат дијаспора. А, је? Соу, лет дем тинк, уодева.
Широк Сокак е страшно конзервативно и убаво место, улица со многу топлина. Јас сум страшно ранобуден човек и таму одам рано взори, кога нема никој. Само јас, излозите, улицата и кучињата скитници. Во Битола ги нема премногу и некако се малечки, љубезни… Потоа доаѓаат чистачите на улиците и бистроата, почнуваат да метат и да мијат садови внатре, јас седнувам во некое од заведенијата и нешто си мислам или читам, дури да дојде 8 или 9, дури да дојде некој шанкер, келнер, некое место да се отвори и да ми дадат кафе. А пекарите отвораат први, како и секаде. Околу нив се шири мирис на свежо печени ѓевреци и кифли, разни други печива… и во Франција е така, сум бил, еве во Париз или Ница, ама кроасаните таму мирисаат поинаку, различно од нашиве теста.
Многу ги сакам утрата. Тие се мојата љубов што никогаш не сум ја изневерил, и што никогаш не ме изневерила. Нашата љубов е доживотна и чиста, еднаш родена и не престанува, како самиот живот на личноста… како што посакувам да биде и секоја љубов. И сечија. Ова е малку патетично, ама ако, и тоа треба понекогаш.
Таму седев и утрото по промоцијата, и ги гледав луѓето што минуваат по улицата. Откај девет натаму, бројот само им се зголемува. Многу се загледувам во жени. А, не сум некој женкар, ги гледам како естетика. Еднаш, кога се обидував да се излекувам од оваа моја навика, бев во Бугарија, Трново, кај мојот пријател Митко со кого заедно студиравме во Будимпешта. И ми вели Митко, Тихомѝре, ами какво е това? – Што бе Митко? -Ами… ти не гледаш по женѝ? Какво се е случило? -Какво? Никакво. Еве, пак си гледам… и не гледам ништо лошо… во тоа. Не гледам само жени.
Се загледувам во сѐ што има лице, што има очи. Жеден сум за лица, отсекогаш. Гледам и во лица на мажи, на деца, на мачки и кучиња… на сѐ што е живо и постои покрај мене. Не го свртувам погледот, и тоа некогаш делува непристојно. Сум се гледал со крави, коњи, змии, ежови, лисици, зајаци… Сум се гледал очи в очи и со жаби. Тие гледаат втренчено и не трепкаат. Кога луѓето го веднат или настрана го тргаат погледот, има нешто. И тоа нешто не е добро. Некоја несигурност или страв, некаква лоша мисла заради која човекот не можеме да го гледаме в очи, некаква нелагода секако. Не е битно. За да не изгледа дека зјапам, јас си ставам темни очила. Може да го шеташ погледот без да ја мрдаш главата, и тоа ми олеснува. Малку има вакви гледачи како мене. Гледачи на животот, а животот не е спортски натпревар, ниту емисија на телевизија. Многу е подобар од тоа, и поинтересен, ама човек треба и да знае да гледа. А гледањето се учи.
Нејсе, по Широк Сокак, откако знам за себе, шетаат дотерани жени. И женчиња. И мажите порано беа спастрени по сокакот, сега како-кој, ама пак не се сите без врска. Скоро никој не чекори по таа улица облечен како партал, барем никој од Битола. Луѓето седнуваат по масичките, порачуваат кафиња, сокови, води, гледаат кој минува по улицата, познатите си мавтаат и се поздравуваат; порано многумина читаа и весници кога ќе седнеа, сега влечат со показалците надолу и читаат телефончиња. Од екраните. Претходно ги прашуваат келнерите, која ви е лозинката? И келнерите кажуваат, и луѓето скролаат. Тоа е, 21 век.
Да се вратиме на дотераните жени. Помнам деведесеттите, по таа улица, летно време, ретко можеше да се види постара жена или господин, без сламена шапка. И сега, неретко се гледаат преубаво облечени жени, било со пристојни или со долги здолништа, со собрани коси, фатени подрака… шетаат… одат, гледаат лево-десно. Застануваат да се поздрават, кус разговор, па продолжуваат. Корзото што го имате, Лидија, е светска работа. Баш градска. Јас сум живеел во многу градови, а сега најмногу сакам да живеам планина, и сум некој планинско-велеградски човек, некоја таква комбинација, оти така ми се развивал животот и сум фаќал такви патишта. Ама корзото е баш ГРАДСКА работа. И европска. Секогаш, кога го гледам Широк Сокак, луѓето и атмосферата, ми текнува на Амаркорд, од Фелини. Сѐ ми се чини однекаде ќе се појави Градиска, па тука се трафиките и сите тие кафетерии, па цели фамилии шетаат, мајки со деца, за рака, дедовци и баби со внуци, за рака, мачки по ќошињата и меѓу нозете од столовите, и ретко кој, или никој не шета по сокакот сам… освен вакви како мене, се разбира. Ама ваквите сме нетипични, па не се ни броиме.
Тоа со гледањето и загледувањето лица… се сеќавам, имаше еден монах, што опишал една своја визија, за тоа дека во адот, во пеколот, луѓето се осудени на вечно постоење во болна осама: луѓе има, ама не можат да си ги видат лицата, само си гледаат во тиловите и грбовите. Има присуство на други, тука се околу тебе, ама на човек можеш да му го видиш само грбот, не и очите. Од луѓето што се со мака, другите го тргаат погледот. Не сакаат да ги видат. Им прават да им е поголем пекол. Им правиме. Тука, меѓу нас, и сега… не кај што вријат казани и кај што се клештат демони. Казаните на нашата себичност, отсуството на љубов, несакањето да му ја носиме тежината на ближниот, таа ни пречи… а демоните сме самите ние. Луѓето. Е, де, знаеме да сме и добри. Не е толку страшно. Ама кога вака се генерализира, може да напишеш сѐ и сешто, и нема да згрешиш… пак некако – јасно е што си сакал да кажеш. Добрите луѓе сфаќаат.
Види чудо, почнав на Широк Сокак, завршив во пеколот. Ова мисливе си имаат свој живот, и си прават што ќе им текне. А зборовите се само запис на мислата, ништо повеќе. Ни помалку.
На сокакот ќе се навратиме пак, кога ќе дојде време.

КАКО ЗА МАЛКУ ЌЕ ТИ СТАВЕВ КРСТ И КНИГАВА НЕМАШЕ ДА СЕ НАПИШЕ

Лидија, спиеш?

Веројатно. Рано е, 7.28. Ова изгледа ќе го читаш вечер, пред легнување. Да почнам. Или поарно, да продолжам.

Дента пред да си одам од Битола, спиев кај Ник. Се жалеше човекот дека многу сум рчел. А јас бев скапан уморен, неспиен од четвртокот вечерта, а тој се жали на рчењето сабота спроти недела. Кај е тука петок/сабота? Фали. Ник ми е пријател и колега, кенедиан Маседониан, роден Кенада живее Македонија. Тој ми рече да не одам на корзо со бермуди, оти ќе ме мислеле дека сум дијаспора. Орајт, нека мислат, сили пипол, госиперс. Испивме кафе на една бензинска, тој со фамилијата отиде Грција, јас Широк Сокак. Пак. Со бермуда. Војничка, грин, уот д хел. Некогаш, деја вери стрејнџ, овија битолчаниве, ноу водајмин? Инаку, претходната вечер, кога шетавме по корзото со Ник, се поздравив таму со една… висока, убава жена, ја знам… и тој малку попосле, кога поодевме, во доверба ми вели: Оваа ти е авион, шо не ја жениш? Кај да ја женам бе Ник, само ја знам онака, вторпат ја гледам, ми беше на промоција. Ти си знајш, I told you, I think you should merry her. На Ник англискиот му е подобар од македонскиот, и само кога е со мене врти малку на дијаспорски. И македонскиот му е добар, не дека не, ама кога е со мене си имаме таква навика, од зафрканција. Следниот ден, ми напиша на фб, од Грција: Тихо, земи ја оваја што ти го бендисви станот, шири ја православијата! Ни ја знае ни ја познава, а еве, посредува. Ник би ме оженил за секоја. Гледам јас, малку ми останало, на крај, ќе ми најде некоја од дијаспората. Пробабли од Т’роно, Кенада. Што се однесува до женачката, таа не ми гине. Еден ден и тоа ќе биде. Осеќам, осеќам. Ме чеша раката. Најмногу ми се допаѓа планот на г-н Шотароски, пријателот Шоте, Кикирикот. Тој ми кажа дека ќе ме женел на 53 (а сега сум 50, накај 51), за да сум го зафркнел Здравко Чолиќ, кој се оженил на 52. Да сум фател рекорд. најстар ерген што се оженил. Кому и да кажам за ова, се смее. Чешит е Шоте, му текнува, нешто ми го нема последно време, ама кај и да е, ќе се оправи, ќе шетаме пак по Бит пазар и ќе пиеме кафе во чајџилница. А, дури и тоа да биде, пак нема да сум рекордер. Рекордот го држи Митко Тасич, кој лани се ожени на 65, за жена Филипинка. Е, Митко е скопски рекордер, кај можам јас со него. Никој не може. А, да чекам до 66?
Да се вратам на сокако. Седнав долу кај Офицерскио, во едно убаво заведение и си порачав кафе. Сато 10. Требаше да си одам 12. И тогаш ти пишав порака: „Л. јас сум во Аеро, да дојдеш да пиеме кафе и да се поздравиме. Имам за тебе цвеќенце. Заминувам во 12“ Немав цвеќенце, лажев, колку да те заскокотка. А, и не лажев, имав едно ливче со цвеќенце, нацртано. Ете, гледаш, можело, ем лажев, ем не лажев.
Кон 11, ти ми одговори на пораката, рече тогаш си станала. Кон 11 и пол, велиш, „стварно сакам ама не можам, треба да му помогнам на мајка ми“. Јас ти одговарам, „Дојди, земи, оди! Ела на 5 минути, и не изводи“. А ти мене пак: „Не можам“. О, битолчанкава, не можи. Е, преку глава. Ме изнервира. Ти свртев на мобилен, ти се јави, те прашав што изводиш?
-Абе, наможам, стварно, дома ни пукна цевка.
-Добро, кажи, ливчево кај да ти го оставам. (тишина)
-Не знам.
-Како ма не знаеш? (пауза) Добро, ај здраво. Пријатно.
И не дојде на кафе? Леле, не дојде. Тогаш бев на милисекунда да те оставам намира. Да не ти се јавам и да не те побарам никогаш повеќе. Заради една цевка во дворот? Не сакаше да дојде на минутка и да си го земе ливчето? Не знаела никој на Широк Сокак, кај кој да ѝ го оставам? О, кокошка е изгледа. Оваа изгледа е ѓон. Јас сум импулсивен, толку ми треба. Брзите заклучоци ми се специјалност. Ако нешто не ми чини, одма гледам да навредам. А, ливчето – ништо. Безначајно картонче со насликано цвеќе од Живко Поповски. Сосема пристоен и пријателски подарок за сиодвајне (што би рекле во Охрид). Не мислев да ѝ се пуштам или да ѝ досаѓам. И да знаеш, јас не можам да сакам некоја што не ме сака. Да бидам безнадежно заљубен ми е само спомен. Тоа е тешка глупост. Ми се случило еднаш одамна и сум научил, не сум будала да се повторувам. Многу жени ме сакале, биле вљубени во мене, во некои од нив и јас, се чудам како со една-две од нив не сум останал до сега. Имало зошто. Сѐ си има зошто. Имаше едни многу добри стихови, чинам беа од Арсен, „…какви жени сум оставал, и какви жени мене ме оставале, Исусе Христе.“
Батали тоа. Оваа не може, а и не можеше да знае дека јас сум махер за откачување. Кога некоја жена нешто ме симпатизира и ми се пушта, а јас не сакам да бидеме она што таа сака, наоѓам начин со убаво да ѝ покажам дека треба да се откаже од идејата. И многу пазам да не се навреди, оти и таа е човек, се случува да се залета… секому. Па одат зборови и фрази како:
1. Е, да се сретневме порано…
2. Имам друга, ќе ѝ биде тешко, не оди…
3. Не ми е периодот за љубов, имам проблеми…
4. За три дена патувам и ќе ме нема со месеци, ќе видиме после…
5. Рано е за такво нешто, не се познаваме…
6. Ми умре мачката… (и вртам на тажен муабет)
7. Глеј си го мажот мори, ти луда ли си?
8. Разно (на пр. ти си многу добра, јас не чинам, не сакам да те повредам)
И така ми дојде кога зборевме на телефон, си викам, оваа мисли ѝ се пуштам и сака да ме откачи, не можам, па не можам… кажи не сакам да дојдам, чиста работа, да не мислиш ќе те страдам. О, улава работа. Ми читаше на промоција, скитавме една вечер низ Битола, нешто се дружевме, ред е да дојдеш да се поздравиш. Што може да биде? Јас Скопје, ти Битола, двајцата во години и со стари навики… невозможна мисија. И ти напишав пак, за мојата да е последна: „Ти си добра девојка, сѐ ми е јасно, веќе нема да те вознемирувам. Остани со здравје – Тихомир“. Со стил, човече. Не со некоја пизма, или навредено. Мангупски. И што ти требаше да одговориш: „Абе какво вознемирување, би дошла на кафе секако… ама ми пукна цевка ти кажувам, поплава во дворот, доаѓаат мајстори. Морам да седам со мајка ми.“ Таман си ја средив работата во мислите, види ја оваа сега… пак. И оттука се разви работата. Си заминав Скопје, па на планина, ми стана муза, почнав да пишувам… и еве до тука сум. Едно единствено нешто, било што, да било малку поинаку, немаше да те сретнам тебе, немаше да ти се налутам, немаше да ми помине, и немаше да ја пишувам оваа книга, а таа е општо добро, таква ќе биде… и за неа вредело сѐ. Мојата лична среќа или потиштеност се небитни. Малку сум стоик. Има и поважни работи од тоа. Од личната среќа. Види, поарно е да си среќен од несреќен, ама доаѓа во животот ред и за едното и за другото… и едното и другото во својата интензивна форма траат кратко и поминуваат, и најчесто сме во состојба на смиреност и рамнотежа, со моменти на среќност или несреќност. Остај друго, мислам дека многу среќа или многу несреќа, ако долго потраат, може и да те умрат. И двете.

Напишете коментар

Вашата адреса за е-пошта нема да биде објавена. Задолжителните полиња се означени со *