Кон романот „На враќање“ од Фросина Пармаковска.
Сите имаме наша вистина. Вистина којашто за нас, за нашето срце и душа е најголема и највистинита од сите други вистини што постојат. Ја носиме во себе и длабоко сме убедени дека сè друго што се коси со нашето поимање на нештата е помалку важно, а ние можеме да се одвоиме од останатиот свет и да „одлетаме“ на своите летечки килими, во тој свој омилен свет, без да се обѕрнеме назад. Но, животот не е бајка, а ние немаме ниту таква привилегија да летаме на волшебен килим и да си ги остваруваме нашите неостварени желби. И доколку би имале, дали би биле подготвени да ја платиме скапата цена за таквиот лет?
Кога човек има сè што отсекогаш посакувал во животот и навидум ништо не може да ја помати неговата среќа, токму тогаш доаѓа тестот. Или искушението.
Главниот протагонист, писател во екот на својата слава, го живее својот сон и има сè што еден човек може да посака. Но, „проклетиот потстанар“ ја запоседнува душата негова и почнува да владее со него, водејќи го во непознат правец. Правец од кој враќањето е тешко и болно, неизвесно и мачно.
Во првиот дел на романот, патувањето со воз е патување кон минатото и едни од најдрагите спомени од детството. Некои работи се случуваат надвор од нашата моќ. Најдобро е да не ги будиме заспаните духови, да не копаме по минатото кое сме го закопале во куферот „два метри под земја“. Затоа што спомените од минатото секогаш создаваат илузија на „едни добри времиња“ кои повеќе ги нема и сакале или не, во човекот се буди желба да ги изживее сите тие мигови уште еднаш, да ги поправи грешките кои ги направил или да ги направи работите кои тогаш не успеал да ги направи. Останува во човекот да тлее она прашање „што ако…“ и оттука и оттаму произлегуваат многу други прашања и потпрашања кои водат во погрешна насока.
Во вториот дел, писателот веќе „одлетува“ на своите летечки килими, над магичниот Истанбул, препуштајќи се на својата фантазија, исчекувајќи го мигот на повторна средба со онаа која никогаш не успеал да ја „закопа“ заедно со куферот на спомените кои го болат. Силна, моќна борба на духот се случува во човекот кога разумот сосема свесно му говори дека тоа е илузија, дека она што вреди и за кое треба да се бори тој веќе го има, но го остава, а еден друг дел во него одекнува како последна молба за оживување на некогашните чувства кон девојката што му е оттргната од рацете во најубавите години. Патувајќи низ минатото, тој сака да ги оживее своите замрени младешки чувства, без да биде свесен дека тие се одамна веќе згаснати, дека она што го изградил тој низ годините со својата сакана сопруга и единствениот син е она за кое вреди да се живее. Дека споменот на минатото е посладок кога во сегашноста се соочуваме со вистинска болка и проблеми кои бараат решавање.
Пандемијата како дистописка појава е само потсетување на вредностите кои ги градиме во животот. Таа демнее над животите на сите нас, но истовремено и нè потсетува да се вратиме кон својот живот и сè она што таквиот живот го чини вреден за живеење.
Затворен во двонеделен карантин, нашиот писател се среќава со себе после долго време и вистински знае што сака. Сфаќа каде згрешил, колку високо „летнал“ без да сфати колку е болен падот. Сфаќа дека неговиот дом е неговата црква, црквата која тој ја изградил и во нејзините темели ја „заѕидал“ својата Ирина, а нивниот малечок ангел, Андреј, е чуварот на тој дом-црква, светоста на нивните животи. И само една мисла-водилка има која го одржува во живот во тие четири ѕидови за време на карантинот: „Те чекаме дома.“
Свесни ли сме за вистинските вредности во животот? Знаеме ли што имаме додека ги имаме или стануваме свесни за нив откако ќе ги изгубиме?
Животот дава многу шанси. Дава можности да се вратиме. А најважното од сите враќања е враќањето кон себе, кон сопственото јас!
Билјана Мартиновска